Harry Potter severler için J.K. Rowling’in yarattığı o sihirli dünya ne kadar da güzeldir, adeta biz ‘muggle’ların hayallerini süsler yapılan büyüler, ihtişamlı okul, süpürgeyle uçmak ve daha birçok büyücü ayrıcalığı. Kitaplarını okurken, belki filmleri izlerken kendi dünyamızdan çıkarız kısa bir süreliğine de olsa. 11 yaşını geçmiş de olsak, Hogwarts mektubumuzun yolda kaybolduğuna, kayıtlarda bir karışıklık olmuş olabileceğine inanmak isteriz.
Fakat, herkes bu büyülü dünyanın güzelliğine o kadar içten inanmıyor olsa gerek ki, Kanadalı folk müziği grubu Wyrd Sisters, isminin aynısının veya ayırt edilemeyecek derecede benzerinin Harry Potter ve Ateş Kadehi filmindeki Yule Balosu’nda çalan rock grubuna verilmesinin itibarını ve markasını zedeleyeceğini iddia ederek 2005 yılında mahkemeden kendilerine 40 milyon $ tazminat ödenmesini ve bu filmin Kanada’da gösterime girmesinin engellenmesini talep etmiştir. Söz konusu dava, Warner Bros. Entertainment Inc. (Warner Bros.) ile filmdeki müzik grubunun üyelerini canlandıran John Greenwood, Phil Selway ve Jarvis Cocker aleyhine açılmıştır. Federal Mahkemeye kadar giden davada marka taklidi iddiaları, ihtiyati tedbir talebi, temyizler ve hakimlere karşı açılan davalar derken tüm süreç neredeyse 5 yıl kadar devam etmiş, sonunda taraflar kendi aralarında, şartları gizli olup kamuya açıklamayan bir anlaşmaya varmışlardır. (Wyrd Sisters tarafından açılan bu davalara Kanada Ontario Yüksek Mahkemesi içtihat arama motorundan “https://www.canlii.org/en/on/onsc/” ulaşılabilir.)
Üç kadından oluşan Wyrd Sisters grubunun kurucu üyesi Kim Baryluk, avukatı Kimberly Townley-Smith aracılığıyla Kanada’da 1990 yılından beri Wyrd Sisters markasının bulunduğunu, söz konusu isimle grup olarak belli bir itibar edinip tanınmışlığa ulaştıklarını, mevzubahis Harry Potter filmiyle ise bu itibarlarının zedelenip grubun tanınmışlığının zarar göreceğini ve bundan böyle filmdeki hayali grupla karşılaştırılıp karıştırılacaklarını iddia ederek mahkemeden tedbiren Harry Potter ve Ateş Kadehi filminin Kanada’da gösterime girmesinin engellenmesini (Harry Potter ve Ateş Kadehi’nin gösterim tarihi 18 Kasım 2005 olup, dava tarihi ise 4 Kasım 20015’tir), bunun yanı sıra marka taklidi (passing off) sebebiyle kendisine 40 milyon $ tazminat ödenmesini ve Wyrd Sisters grubuna referans verilen her türlü medya aracının (CD gibi) imhasını talep etmiştir. Davacı, Harry Potter dünyası ürünlerinden belirli kart ve oyunların marka taklidine (passing off) delil teşkil ettiğini iddia etmiştir.
Buna karşın Warner Bros., isim hakkının kullanımı için gruba en başta 5 bin $ teklif ettiklerini ancak bu teklifin reddedildiğini, bunun üzerine de filmin herhangi bir yerinde Wyrd/Weird Sisters veya benzeri bir referansın yapılmadığını savunmuştur. Davalılar, filmde yalnızca üç tanınmış İngiliz müzik grubu üyesi erkekten oluşan isimsiz grubun 6 saniyelik görüntüsünün olduğuna, hatta film sonunda çıkan yazılarda da söz konusu kişilerin –Radiohead ve Pulp üyelerinden John Greenwood, Phil Selway ve Jarvis Cocker– gerçek isimlerinin geçtiğine dikkat çekmişlerdir.
Hakim C. Campbell J., marka taklidi davasında yapılacak değerlendirmenin aşamalarını şu şekilde ortaya koymuştur: iyi niyetin varlığı, yanlış temsil sebebiyle halkın yanılması ve davacının gerçek ya da olası zararının varlığı. Bunun yanı sıra hakim, ihtiyati tedbir kararı verilebilmesi için gerekli şartlara da şu şekilde işaret etmiştir: ciddi bir meselenin yargılanması gereği, tedbir uygulanmazsa davacının telafisi imkansız bir zarara uğrayacak olması ve elverişlilik dengesinin istenilen kısıtlamadan yana olması. Tüm bunlar ışığında hakim, söz konusu olayda dosyayı değerlendirdikten sonra sunulan delillerin spekülatif olduğuna karar vermiş ve davacının iddia ettiği gibi herhangi bir karıştırma ihtimalinin varlığına ikna olmadığını belirtmiştir. Manitobalı üç kadın folk müziği sanatçısı ile üç tanınmış erkek İngiliz rock yıldızı tarafından filmde hayat verilen hayali roman karakterlerinin birbirine karıştırılmasını çok olanaklı bulmamıştır. Davacının tersine karıştırılma, yani Kanadalı grubun isminin dinleyicileri tarafından Harry Potter eserindeki gruptan esinlenerek konulmuş olacağı düşüncesinin oluşma ihtimali iddiası da incelenmiş ve hali hazırda Wyrd/Weird Sisters isminin en azından Shakespeare’in Macbeth’i zamanına değin giden bir geçmişi olduğu göz önünde bulundurularak davacının bu iddiası da yine bir hayli spekülatif bulunmuştur; dünyanın başka yerlerinde de bu isimde gruplar bulunabileceğine işaret edilmiştir. Sonuç olarak hakim, ihtiyati tedbir kararının verilmemesi durumunda davacının telafisi imkansız bir zarara uğrayacağına ikna olmamıştır. Mahkeme tarafından, J.K. Rowling’in romanındaki Weird Sisters ibaresine karşı hiçbir şikayette bulunulmadığı, söz konusu romanda veya filmde grup ismine değinilmediği ve zaten grubun son derece farklı ve hayali olup yerleşik bir müzik grubunun bu durumdan ancak olumlu tanıtım ve tanınırlık elde edebileceği vurgulanmıştır. Hakim, elverişlilik dengesinin davalıdan yana olduğuna karar vererek davalıların karıştırma ihtimalini ve oluşabilecek herhangi bir zararı önlemek için atılabilecek en makul adımları attığını ve bu durumda filmden sahne çıkarılmasının esasen davalılara zarar vereceğini belirtmiştir. Bütün bu nedenlerle ihtiyati tedbir talebi reddedilmiştir.
Davacı, oldukça müdahaleci olduğu mahkeme tarafından da not edilen, söz konusu dava sonunda 40 milyon $ tazminat alma hayaline ulaşamadığı gibi bir de davalıların yaptığı 140.000 $ tutarındaki mahkeme masrafını ödemeye mahkum edilmiştir. Davacı, söz konusu kararı temyiz etse de sonuç değişmemiştir. Tüm bu istenmeyen sonuçların dışında davacı bir de bazı fanatik Harry Potter hayranlarından ölüm tehditleri aldığını belirtmiştir.
Kanadalı Maclean’s dergisinde yer alan bir habere göre (bu linkten ulaşılabilir: https://www.macleans.ca/economy/business/harry-potter-and-the-trial-by-fire/) tüm bu süreçten oldukça zararlı çıkan ve hayatını mahvolmuş olarak değerlendiren Kim Baryluk açılan çoğu davadan haberdar bile değildir, avukatı kendisinden habersiz hakimleri dava etmek dahil birçok yola girmiş ve sonuç olarak Baryluk’a çıkan fatura beklediğinden ağır olmuştur. Halbuki iddia edilene göre davacı Kim Baryluk’un aslında tek istediği filmin sonunda yer alan yazılarda, “Gerçek Wyrd Sisters müzik grubu Kanada’da yaşamaktadır.” ibaresinin geçmesidir. Toronto merkezli yukarıda adı geçen fikri mülkiyet avukatına vekalet veren Kim Baryluk, çoğunlukla Toronto’da geçen yasal sürece bizzat katılmadığını, bu nedenle olup bitenden çok haberdar olmadığını, avukatının da onu gereği gibi bilgilendirmediğini iddia etmiştir. Avukat Kimberly Townley-Smith söylenenlere göre yalnızca müvekkili tarafından değil, Kanada mahkemelerince de eleştirilmiştir. Önümüzdeki tabloda Kim Baryluk’un söz konusu davalarda Warner Bros. ile anlaşmaya varması, avukatı Kimberly Townley-Smith’i azletmesinden sonra gerçekleşmiş gibi görünmektedir. Mart 2010’da mahkeme dışı gerçekleşen anlaşmanın detayları gizli tutulup açıklanmadığından iki taraftan birine herhangi bir ödeme yapılıp yapılmadığı bilinmemektedir.
Her ne kadar Kanadalı Wyrd Sisters grubu markalarını korumak istediklerini ve Harry Potter ve Ateş Kadehi filminde yer alan grupla karıştırılmak istemediklerini, itibarlarının zedeleneceğini düşündüklerini dile getirse de bilakis aslında bu hukuksal süreç onların itibarına zarar vermiş gibi durmaktadır. En başta, Warner Bros.’un teklifi üzerine pazarlık yaparak anlaşıp durumu mahkemeye taşımamaları daha mantıklı görünmektedir. Her halükarda, Shakespeare döneminden beri var olan, artık kamuya mal olmuş ve zayıf denebilecek Wyrd/Weird Sisters ibaresinin J.K. Rowling tarafından söz konusu üç cadıya da atıf olacak şekilde kullanılmasında bir beis görmemekle birlikte tanınmışlıkları dünya çapındaki Harry Potter tanınmışlığının yanından bile geçemeyecek Kanadalı bir müzik grubu tarafından filmin gösteriminin engellenmek istenmesi, hatta 40 milyon $ tazminat talep edilmesi kanaatimizce büyücü dünyasında bile inanılması güç ve (hatta Luna Lovegood tarafından bile) garip olarak değerlendirilirdi. Elbette bu kadar başarılı olmuş bir esere karşı bu ve bunun gibi birçok hak iddiası olması ve çeşitli uyuşmazlıkların varlığı şaşırtıcı değil, ne de olsa “seçilmiş kişi” olmak kolay değil, öyle değil mi? O halde, sevdiğimiz bir Albus Dumbledore sözü ile yazımıza noktayı koyalım: “Düşler dünyasına dalıp gerçek dünyayı, yaşamayı unutmak doğru değildir.”
Alara NAÇAR
Mart 2020