Ay: Mart 2018

BREXIT; ŞARKI DEVAM EDİYOR…

 

15 Mart tarihli yazımızla Brexit konusuna coğrafi işaretler ekseninden  bakmış ve IPR Gezgini olarak Brexit sürecini Fikri Mülkiyet Hakları merkezinden takip edeceğimizi duyurmuştuk. Bu kısa yazımızla son gelişmeleri aktarmak istiyoruz.

AB Komisyonu ve Birleşik Krallık (BK) geçen hafta yaptıkları ortak anons ile Brexit sürecinde 29 Mart 2019 – Aralık 2020 tarihleri arasının bir geçiş süreci olarak belirlendiğini duyurdular.  Belirlenmiş bu zaman dilimi boyunca BK, AB üyesi sıfatını devam ettirecek.

Yaptıkları bu anons ile taraflar AB Komisyonu’nun 28 Şubat 2018 tarihinde yayınladığı AB’den çıkış için anlaşma taslağının (bizim deyimimizle “Commission  draft exit treaty” https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/draft_withdrawal_agreement.pdf)  büyük kısmında tarafların mutabakata vardığını da ilan ettiler.

Commission  draft exit treaty’nin IV. Bölümünde 50’den 57. Maddelere kadar olan kısım  Fikri Mülkiyet Haklarına ayrılmıştı  (bir önceki yazımızda coğrafi işaretler merkezinde 50. Maddeye kısaca değinmiştik.)

Bu bahsi geçen maddeler aşağıdaki konularda prensip hükümleri içeriyor ; halihazırda tescil edilmiş veya verilmiş hakların Birleşik Krallık’da korumasının devam etmesi, AB’nin seçildiği uluslararası tescillerin Birleşik Krallık’ta tescil prosedürleri ve korumasının devamı, tescilsiz Birlik tasarımlarının Birleşik Krallık’ta korunması, veri tabanlarının korunmasının devamı, tescil işlemleri devam eden AB markalarının ve Topluluk bitki türlerinin korunmasına dair haklara ilişkin rüçhanlar, hakkın tükenmesi.

Geçen hafta BK Hükümeti bir de “Teknik Nota” yayınladı https://www.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/685748/Other_Separation_Issues_Technical_note_March_2018.pdf   ve bu 2. Aşama Nota’da birçok konuda görüşlerini ifade etti. Fikri Mülkiyet Haklarına ilişkin bölüm  Nota’nın 39-43 arası maddelerinde yer alıyor. Nota’da BK’nın pozisyonunun bir çok konuda AB’nin Eylül 2017 tarihinde yayınladığı Position Paper’a yakın paralellik içerdiği  ifade edildi.  https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/intellectual_property_rights.pdf

Bu arada, 23 Mart 2018 tarihinde Fikri Mülkiyet alanında çalışan yedi organizasyon AB Komisyonu’na bir Ortak Bildiri sundular. Zaten bu bildirinin sunulmasından evvel bahsi geçen organizasyonlar Komisyon ile bir toplantı da gerçekleştirmişti.  Sunulan Ortak Bildiri  Brexit sürecinde ve sonrasında Fikri Mülkiyet Haklarının önemine vurgu yaparken, bu hakların korumasının devam etmesinin hem AB hem de BK’nın menfaatine olduğu, koruma sağlanırken gerek prosedür gerekse mali külfetler yönünden hak sahiplerine de minimis düzeyde yük yüklenmesinin sağlanması gerektiği gibi birçok hususa vurgu yapıyor.

Bakalım bundan sonra neler olacak, takibe devam!

Özlem Fütman

ofutman@gmail.com

Mart 2018

S.FISCHER v PROJECT GUTENBERG: TELİF HAKLARI YÖNÜNDEN YER SAĞLAYICININ SORUMLULUĞUNA İLİŞKİN BİR ALMAN MAHKEMESİ KARARI

 

Herkese Merhaba,

Önder Bey’in kaybı konusunda hepimiz üzgünüz elbette, bu vesileyle kendisine bir kez daha başsağlığı dileklerimi iletiyorum. Ancak bir yandan da “hayatın bizden götürdüklerine rağmen” IPR Gezgini’nin devam etmesinin hem bizim için hem de Önder Bey için önemli olduğunu düşünüyorum.  O sebeple bugün Almanya’dan bir kararı sizlerle paylaşarak siteye katkı sunmak istedim.

Davacı ve Talepleri

Davacı, S. Fischer Verlag GmbH, Almanya’da mukim eski ve yerleşik bir yayınevi ve bir çok başka yazar yanında Heinrich Mann, Thomas Mann ve  Alfred Döblin’in birçok eserinin de basım-yayın hakkını elinde tutuyor.

S. Fischer davalı Gutenberg’in Alman okurlara ulaşacak biçimde yukarıda sayılan kendi yazarlarının en az 18 kitabını Almanca olarak ücretsiz indirilebilir biçimde sitesine koyduğunu tespit ediyor. Akabinde Gutenberg’e bir mektup/ihtarname göndererek bu kitapları sistemden/web sayfasından kaldırmasını ve ayrıca her bir eserin ilk ne zaman indirilmeye uygun şekilde sitede yer aldığını, hangi eserin kaç kez download edildiğini kendisine bildirmesini istiyor, fakat olumlu bir cevap alamıyor. Bunun üzerine Mahkeme’ye başvuruyor. S. Fischer Frankfurt Mahkemesi’nden;

–Project Gutenberg Literary Archive Foundation ve onun CEO’sunun bahsi geçen 18 kitabın (Alman) toplumuna bu şekilde açılmış olmasından dolayı telif hakkı ihlali yaptıklarının tespit edilmesini,

—Telif hakkı ihlali ile ilgili bilgilerin kendisine açıklanmasına karar verilmesini,

–Sitede/web sayfasındaki ihlallerden dolayı davalıların tazminat sorumluluğu bulunduğunun tespit edilmesini talep ediyor.

Ancak bu noktada davacı herhangi bir tazminat miktarı telaffuz etmiyor ki bu Almanya’da telif davalarında çok başvurulan bir yöntem; davacı önce durumun tespitini ve tazminat miktarının belirlenmesi için gerekli bilgilerin kendine sağlanmasını talep ediyor. Bilgiler kendisine geldiğinde ise ikinci aşamada tazminat talebi ileri sürülüyor.

Davalılar

Project Gutenberg Literary Archive Foundation (Gutenberg) Amerika Birleşik Devletleri’nde mukim, kataloğunda 56.000 civarında e-kitap bulunan ücretsiz/kar amacı gütmeyen bir online  arşiv. Diğer davalı gerçek kişi Dr. Gregory Newby ise Gutenberg’in CEO’su.

Gutenberg, arşivinde bulunan  indirilebilir kitapların telif sürelerinin dolduğunu yani bunların kamuya ait olduğunu söylüyor.  Siteyi yönetenler kitapların çoğunun 1923’den evvel ilk basımının yapıldığını ve ABD’de ki 56 yıllık telif korumasının bittiğini iddia ediyor. (şimdi ABD’de telif koruma süreleri, bu konunun nasıl karmaşık ve çetrefilli olduğu, zihinsel sıçrama ve serbest düşünce akışıyla oradan  Rare Window davasına değinme gibi konulara hiç girmeyelim isterseniz)

Gutenberg’in web sayfasının ana yüzü İngilizce ama kullanıcılar dili Almanca veya Fransızca’ya çevirebiliyor ve sitede birçok dilde kitap var ki bunların yüzlercesi de Almanca.

Sitede İngilizce olarak bir disclaimer (yasal uyarı) var ve bu uyarı kısaca şöyle; ABD dışındaki kullanıcıların indirmek istedikleri kitapların bağlı olduğu ulusal mevzuat uyarınca telif hakkı süresinin devam edip etmediğini kontrol etmesini rica ederiz.  Yani kısaca Gutenberg diyor ki “bir kitabı indirmek istiyorsan o kitabın bağlı olduğu ulusal mevzuata göre telif hakkı devam ediyor mu diye sen bak kitabı indirmeden evvel”

Ayrıca kitaplar indirilirken elektronik olarak bir lisans sözleşmesi çıkıyor ve orada şöyle bir hüküm var.

“Bu e-kitap ücretsiz biçimde ve hiçbir kısıtlama olmaksızın herkesin her yerde kullanımına açıktır.  (Bu indirdiğin kitabı) bu kitapta yer alan veya  http://www.gutenberg.org adresinde (mevcut olan) Project Gutenberg lisansı çerçevesinde kopyalayabilirsin, başkasına verebilirsin veya yeniden kullanabilirsin.”

Frankfurt 3. Hukuk Mahkemesi Kararı

Mahkeme davacı lehine hüküm tesis ediyor yani Gutenberg ve onun CEO’sunun Alman Hukuku çerçevesinde telif hakkı ihlalinden  sorumlu olduğunu , telif ihlalinin içeriği ve büyüklüğü hakkında gerekli bilgileri davacı ile paylaşması gerektiğini ve S. Fischer’in tazminat talep etme hakkı olduğunu söylüyor. Ayrıca Mahkeme Gutenberg’e ait web sayfasında davacının bahsettiği 18 kitabın Almanya’dan ulaşılmasının/indirilmesinin engellenmesine de karar veriyor.

Davacı Alman ama davalılar ABD’de mukim. Doğal olarak davalıların öne sürdüğü ilk savunma Alman Mahkemesinin böyle bir davaya bakma yetkisi olmadığı.

Ama Frankfurt’da kürsüde oturan Hakimler davalılar ile aynı görüşte değil ve kendilerinin böyle bir davayı görmeye yetkisi olduğunu söylüyor.

Hakimler, Mahkeme’nin Alman Hukuk Muhakemeleri Usulü Kanunu madde  § 32 ZPO’ya göre yetkili olduğunu ki bu maddenin de AB’nin    1215/2012 sayılı Tüzüğünün 7(2) maddesine paralel düzenlendiğini belirtiyorlar önce. Bu maddelere göre haksız fiil, kusurlu fiil, suç doğuran eylem hallerinde yetkili mahkeme zarar verici eylemin gerçekleştiği yer mahkemesidir. Davalılar her ne kadar web sayfalarının Alman kullanıcıları hedeflemediği savunmasını ileri sürse de Hakimler aynı görüşte değil ve eldeki delillerin web sayfasının açık biçimde Alman okuyucuları/kullanıcıları (da) hedeflediğini gösterdiğini söylüyorlar, zira

–web sayfasının Almanca versiyonu da var,

–Almanca dilinde kitaplar da indirilebiliyor

—Gutenberg dünya genelinde okurlara/kullanıcılara ulaşmayı hedefliyor, indirmeden evvel çıkan lisans sözleşmesinde açık biçimde “Bu e-kitap  ücretsiz biçimde herkesin her yerde kullanımına açıktır” deniyor ve ayrıca çıkan yasal uyarı da yine açık biçimde ABD dışından kitap indirmek isteyenlere ulusal mevzuat uyarınca o kitabın telif süresinin dolup dolmadığını kontrol etmelerini söylüyor ki bu ifade Gutenberg’in ABD dışından (Almanya dahil) indirme yapılmasını beklediği/istediği (buradan da indirme yapıldığını aslında bildiği)  anlamına geliyor.

Yetki konusunu halleden Mahkeme sonraki safhada davaya hangi ülke Hukukunun uygulanacağı sorusuna yöneliyor ve diyor ki “uygulanacak olan Alman Telif Hukukudur” çünkü S. Fischer Almanya sınırları içinde koruma talep etmektedir ve bu yorum AB’nin 864/2007 – Rome II Regülasyonuna ve ABAD’ın C-173/11 sayılı Football Dataco kararının 31. Paragrafındaki görüşe uygundur.

Alman Hukuku’na göre edebi eserlerde telif koruması eser sahibinin ölümünden sonra 70 yıl boyunca devam eder. Davaya konu olan eserlerin yazarları 1950-1957 yılları arasında vefat etmiştir. Dolayısıyla Alman telif mevzuatına göre eserler üzerindeki telif hakları devam etmektedir.

Gutenberg ve onun CEO’su yazarların mirasçılarından gerekli izinleri almadan bu eserleri (Alman) toplumuna sunmakla mirasçıların telif haklarını ihlal etmiştir.

Tabi bu noktada davalılar web sayfasının sadece tarafsız bir yer sağlayıcı olduğunu ve davaya konu eserlerin/kitapların bizzat kullanıcılar tarafından sisteme yüklendiğini belirtiyorlar. Yani diyorlar ki “biz ne yaptık ki? Sadece parasız bir yer sağladık, biz zaten kar amacı gütmeyen bir organizasyonuz, insanlar kendileri sisteme girip bu kitapları yüklüyorlar bu durumda biz niye sorumlu olalım ki?” 

Mahkeme ise kısaca şöyle diyor; kusura bakmayın da ben bu savunmadan pek ikna olmadım. Her ne kadar kitaplar platforma gönüllü kullanıcılar tarafından yükleniyor olsa da ;

—–site yüklenilen kitapları kabul ediyor  ve yüklenen içeriklerin kendisine ait olduğunu söylüyor, mesela siz bu kitaplardan “bizim e-kitaplarımız” (our ebooks) diye bahsediyorsunuz sitede.

—Ayrıca her kitabın ilk sayfasında o kitaba ilişkin bir not var örneğin Thomas Mann’ın kitabı için deniyor ki “Thomas Mann (tarafından yazılmış) Buddenbrooks’a ait The Project Gutenberg’in e-kitabı (The Project Gutenberg EBook of Buddenbrooks, by Thomas Mann).

–Bundan öte ortada tartışma konusu olmayan bir husus var; Gutenberg’in CEO’su olan davalı kişi yüklenen bu kitapların çok büyük bir çoğunluğunu kendisi bizzat edit etmiş, gerçi bu durum dava konusu olan 18 kitabın tümü için böyle midir tam belli değil ama bu kitapların bir çoğunun CEO tarafından edit edildiği konusunda taraflar arasında ihtilaf yok.

–Son olarak, Gutenberg lisans sözleşmesi de açıkça gösteriyor ki bizzat davalılar bu e-kitapları kamuya açık hale getirmiş.

Mahkeme konuyu Alman Telemedia Kanunu açısından yer sağlayıcının sorumluluğu(sorumluluktan muaf olması)  yönünden inceliyor. Telemedia Kanunu AB’nin E-Commerce Direktifi’nin bir yansıması aslında. Bu incelemeden sonra ise davalıların yer sağlayıcının sorumlu olmadığı yönündeki iddiaları iki gerekçeyle reddediliyor.

—Yer sağlayıcı içeriği kendisi yüklüyorsa ya da içeriği bir şekilde “kendine ait” kılıyorsa sorumsuz olduğunu söyleyemez.

— Davalılar ihtilafa konu içeriklerin siteden çıkarılması konusunda davacı tarafından uyarıldıkları halde buna uygun davranmamışlar ve bu içerikleri sitede tutmaya devam etmişler. Bu durumda Avrupa’da geçerli olan “safe harbour” sisteminden yararlanmak için aranan gereklilik yerine getirilmemiş, dolaysıyla sorumlu olmadıklarını iddia edemezler.

Bu durumda, diyor Mahkeme, davalılar sorumludur ve davacının istediği bütün bilgileri kendisine sağlamak zorundadırlar. Neyin bilgisini istiyor davacı? Şunların;

–Dava konusu kitapların her biri indirmeye uygun biçimde siteye ilk ne zaman yüklenmiştir,

—Kitapların her biri Almanya’dan kaç defa indirilmiştir

Bu elde edilecek bilgilerin davacının tazminat talebinin ne olacağının hesaplanmasında kullanılacağını söylemiştim yukarıda.

Bu davada şöyle bir değerlendirme yapılabilir; Gutenberg projesi kar amacı gütmüyor, iyi bir amaca ve hatta kamu menfaatine hizmet ediyor görünüyor, niye davacı bunu bu kadar mesele ediyor ki?

Ama bir de konuya şöyle yaklaşalım; bu kitapların telifi ABD’de bitti diye dünyanın her yerinde bunların kamu malı haline gelmesini kabul mü edelim yani, peki yazarların mirasçılarının hakları ne olacak? Davalının savunmaları kabul edilirse o zaman telif koruması dünya genelinde kitabı bir ülkede yayınlayanın  kendi hukukuna tabi hale gelir ki bu durumun ülkesel hukuklar arasında çelişki doğuracağı, telif haklarının ülkeselliği prensibine aykırı olacağı açık. Bütün bunların doğal sonucu ne olur sizce? Tabi ki kitabı yayınlamak için telif korumasının en kısa olduğu bir ülke seçer ve orada basar-yayarsınız, böylece dünyanın her yerinde de eseri kamu malı haline dönüştürüverirsiniz.  Bütün bu hallerde telif korumasının ne anlamı kalıyor?

(District Court of Frankfurt am Main 3rd Civil Division, File Reference ; 2-03 O 494/14)

Özlem Fütman

ofutman@gmail.com

Mart 2018

“La Mafia” Kelimesi Restoran İsmi Olarak Kamu Düzenine Aykırı mıdır? Siz Ne Düşünürsünüz? (1)

 

Yeni bir “Siz Ne Düşünürsünüz?” sorusu ile karşınızdayız. Yorumlarını bizimle paylaşacak okuyucularımıza şimdiden teşekkür ederiz.

İspanya menşeili “La Mafia Franchises, SL” firması aşağıda görseline yer verilen markayı 2006 yılında Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUPO  – eski adıyla OHIM)’de tescil ettirir (başvuru tarihi: 30 Kasım 2006, tescil tarihi: 20 Aralık 2007).

 

 

Markadaki kelime unsurlarından “La Mafia” ibaresi “Mafya”, “se sienta a la mesa” ibaresi ise “masada oturur” anlamına gelmektedir. Tescilli markanın kapsamında 25.,35. ve 43. sınıflara dahil mallar ve hizmetler yer almaktadır. Mallar ve hizmetler özet olarak takip eden şekildedir: “Ayak giysileri, giysiler, tişörtler, şapkalar, iş yönetimi ve organizasyonu konusunda danışmanlık hizmetleri, iş yönetimi konusunda asistanlık hizmetleri, iş yönetimi danışmanlığı hizmetleri, franchising alanında ticari yönetim asistanlığı hizmetleri, reklamcılık hizmetleri, yiyecek, içecek ve kafeteryalar alanında franchise oluşturulması hizmetleri, yiyecek ve içecek sağlanması hizmetleri, bar ve kafeterya hizmetleri.” 

Tescilin üzerinden 8 yıl geçtikten sonra İtalya Hükümeti; markada yer alan “Mafia” ibaresinin “kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı” bir adlandırma olduğunu, “mafia” kelimesinin suç örgütlerine verilen bir adlandırma olduğunu, marka sahibinin restoran zincirinde kullanımının İtalyan mutfağının olumlu imajını manipüle edeceğini ve kelimenin olumsuz anlamını önemsizleştireceğini öne sürerek markanın kamu düzenine ve genel ahlaka aykırılık gerekçesiyle hükümsüz kılınması talebiyle EUIPO’ya başvuruda bulunur.

EUIPO İptal Birimi talebi haklı bulur ve markayı hükümsüz kılar. Marka sahibi bu karara karşı itiraz eder, ancak itirazı EUIPO Temyiz Kurulu tarafından reddedilir.

Marka sahibi bunun üzerine hükümsüzlük kararının iptal edilmesi talebiyle Avrupa Birliği Adalet Divanı Genel Mahkemesi‘nde dava açar.

Davacının argümanları aşağıdaki şekildedir:

(i) Mafia veya bunun üyeleri, EUIPO kılavuzunda kamu düzenine aykırılık değerlendirilirken dikkate alınacağı belirtilen Konsey’in Terörle Mücadele Hakkında Özel Önlemler isimli pozisyon dokümanının ekinde yer alan terörist kişiler ve gruplar arasında bulunmamaktadır.

(ii) Marka bütün olarak değerlendirilmelidir. Markada yer alan tüm unsurlar göz önüne alındığında markanın, suç örgütlerini övme veya desteklemediği, “Baba (Godfather)” filmlerine göndermede bulunduğu açıktır.

(iii) Marka kapsamında yer alan mal ve hizmetler iletişimsel hizmetler, yani amacı mesaj iletmek olan hizmetler değildir. Dolayısıyla, marka birilerine hakaret etme, aşağılama veya onlara şok geçirtme amacıyla tescil edilmemiştir. Tersine halkın geneli, markanın bir restoran zincirinin adı olarak tescil edildiğini ve restoran temasının suç örgütleriyle ilgili olmadığını, tersine “Baba” filmlerindeki aile değerleri ve kardeşlik temasına atıf yapıldığını anlayacaktır.

(iv) Marka sahibi son olarak “Mafia” kelimesini içeren çok sayıda tescilli Avrupa Birliği ve İtalyan markası bulunduğunu belirtmektedir. Davacıya göre, EUIPO Temyiz Kurulu’nun 2012 yılında verdiği “Mafia II” ve 2015 yılında verdiği “Contra-Bando” kararları işbu davayla yakın benzerlik içermektedir.

Sorumuz bu noktada geliyor:

Sizce Adalet Divanı Genel Mahkemesi dava hakkında ne gibi bir karar vermiştir?

Yorumlarınızı duymaktan mutlu olacağız. Yanıt ise birkaç gün sonra burada olacak.

PS: Yazının başındaki fotoğraf La Mafia restoranın Alicante şubesinden. EUIPO markayı önceden tescil edip sonra hükümsüz kıldığına göre, geçen 8 sene içinde restoran kalitesini mi bozdu veya restorana giden EUIPO çalışanları yemekleri, servisi veya fiyatları mı beğenmedi acaba? 

Önder Erol ÜNSAL

unsalonderol@gmail.com

Mart 2018

ANDERSEN’İN DEĞİL NIELSEN’İN MASALI… MÜSTESNA DANBO! – DANBO COĞRAFİ İŞARETİNİN HİKAYESİ

 

Bugünkü hikâyemiz, Hans Christian Andersen’in memleketinden. Andersen masallarıyla olduğu kadar peynirleriyle de meşhur Danimarka. İşte bu peynirlerden biri, günün birinde yola koyulur ve 2010 yılı sonlarında Brüksel’e varır. Ancak DOOR’dan içeri girmeyi başarabilmesi tam 7 yılını alır! Bize de Danbo’nun istisnalarla dolu serüvenini anlatmak düşer…

Malumunuz olduğu üzere AB’nin gıda ve tarım ürünlerinin coğrafi işaret koruması, 2012 tarihli 1151/2012 sayılı Tüzüğü ile sağlanıyor. Ancak Danbo Brüksel’e vardığında onu, bir önceki 510/2006 sayılı Tüzük karşılar.

 

 

AB Komisyonu 2012 Şubatında Danbo’yu diğer AB vatandaşlarıyla tanıştırmaya karar verir ve Resmi Gazetesinde yayımlar. İlana göre Danbo, özetle, büyükbaş hayvan sütünden elde edilen, sert ve olgun bir peynirdir. Dış yüzeyi sert kabuklu veya yağlımsı bir tabaka ile örtülüdür. Beyazımsı veya fildişi renginden açık sarıya çalan bir iç yüzeye sahiptir. Kolaylıkla kesilebilir. Yüzeyinin yağlımsı tabakayla kaplı olma durumuna göre de yumuşak, hafif asidik ve aromatik tad ve kokuya sahip olur. Olgunlaşma süresi arttıkça tadı ve kokusu da belirginleşir. Kesit yüzeyinde bezelye tanelerini andıran eşit dağılımlı gözenekler bulunur. Çeşni maddesi kullanıldığında genellikle gözeneklerin sayısı azalır ve şekilleri düzensizleşir.

Kare veya dikdörtgen şeklinde olan Danbo karakteristik şeklini ve dokusunu, 12-200C’de 3-4 hafta olgunlaşmasıyla kazanır. Danbo, olgunlaşma da dâhil olmak üzere daha ileri işlemlere tabi tutulmak üzere ikinci bir üreticiye de gönderilebilir. Ancak burada, peynirin minimum olgunluğu elde etmeden önce ikinci üreticiye gönderilmemesine özen gösterilir.

Peynirin karakteristiğinin içine konan çeşni maddesiyle tanımlanması ve bu çeşninin ismiyle birlikte kullanılması koşuluyla kimyon kullanılabilir.

Hikâyemizin ilk istisnası, çoğunlukla “nasıl oluyor da olabiliyor?” sorularıyla karşılanan bir duruma işaret ediyor: Danbo “mahreç işareti” olmasına rağmen peynirin “tüm” üretim ve olgunlaştırma aşamaları sadece belirlenen coğrafi sınırda gerçekleşmeli! Çünkü Danbo’nun üretim yöntemi, konvansiyonel peynir üretimlerinden çok farklı olup arkasında özel bir reçete ve maharetli eller barındırıyor.

İkinci istisna ise coğrafi sınır konusunda karşımıza çıkar, zira Danbo’nun coğrafi sınırı tüm ülke sathına yayılır ve Danimarka olarak belirtilir. Gerçi 1151/2012 sayılı AB Tüzüğünün 5 inci maddesiyle, menşe adlarında coğrafi sınırın ülke olması istisnaidir, mahreç işareti içinse istisnai bir durum değildir. Benim burada asıl vurgulamaya çalıştığım ise tüm ülkeyi coğrafi sınır olarak tanımlatabilecek güçteki “ürün-coğrafi sınır” bağının nasıl ispatlanmış olabileceğinde saklı…

İşte burada Danbo’nun varoluş hikâyesi başlar. Danbo’nun 100 yılı aşan mazisi, okullarda öğretilen özel know-how’ı sayesinde nesilden nesile aktarılmayı başarır.

Yıl 1889. Hikâyenin kahramanı Bay Rasmus Nielsen, Kirkeby mandırasının işletme müdürü olur. Kirkeby, Danimarka Hükümeti tarafından mandıracılar için eğitim merkezi olarak tayin edilir ve Bay Nielsen de diğer ülkelerdeki peynir üretimlerini araştırmak üzere 1896’da yurtdışına görevlendirilir. Önce Almanca dersleri, ardından doğu Prusya’da Rus sınırı dolaylarındaki uçsuz bucaksız çayırların etrafında konuşlanmış mandıralara ziyaretler başlar.

Danimarka Kraliyet Veterinerlik ve Tarım Üniversitesinden Profesör Bøggild’in referansıyla gittiği mandıralarda iyi karşılanan Bay Nielsen, en iyi peynir yapım tekniklerini öğrenir. Doğu Prusya’dan Hollanda’ya geçerek birçok mandırada peynir üretim sürecinde çalışır.

1897 sonbaharında Kirkeby’ye dönen Nielsen, muazzam bilgi ve deneyime sahiptir artık. Öğrendiklerini uygulamaya başlamadan önce hedefini koyar: gördüğü hiçbir peyniri taklit etmeksizin tüm bilgilerini sentezleyerek çok özel olan yeni bir peynir yapacaktır.

Rasmus Nielsen’in tecrübeleriyle yaptığı bu yeni peynir, yağlımsı bir tabakaya sahip kare şeklindeki “opstukken” peyniridir. Yenilik taşıyan kare şeklin yanısıra, bakteri ve maya içeren solüsyonla elde edilen yağlımsı tabaka da bu peynire özellik katmıştır.

Yeni peynirin satışları gittikçe artar. II. Dünya Savaşı öncesi esas olarak Danimarka iç pazarına hitap eden peynir, Savaşı sonrasında dış pazarlarda boy göstermeye başlar. Bu sıradışı Danimarkalı peynir, onursal olarak Danbo adıyla anılmaya başlar.

Peki Danbo’nun ne demek olduğunu merak eden oldu mu? Klasik usul coğrafi işaret adlarını düşünerek “tabi ki bir yerin, bir şehrin ya da Bay Nielsen’in eşinin köyünün adıdır” diyen de olmuştur belki.

Danbo kelimesi, İskandinav ülkelerinde  Danimarkalı anlamına gelen “Danerne” (The Danes) kelimesinden türeyen “Dan” ile, “mukim” (the resident) anlamına gelen “Bo” kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşmuştur. Yani Danimarka’da yaşayan kişileri tanımlamak üzere yaratılmış tarihi bir terimdir. Danimarkalılar kendilerine atfedilen bu ismi, ülkelerinin en karakteristik peyniri olduğuna inandıkları bu peynire verirler.

İşte tam bu noktada üçüncü istisnamıza sıra gelir. Coğrafi yer adı olmayan adların da coğrafi işaret olarak korunabilmesi, 1151/2012 sayılı AB Tüzüğünün 7(1)(a) maddesiyle mümkündür ve Danbo da bu istisnadan faydalanır. Bu imkân, 6769 sayılı Kanunun 34 üncü maddesinin ikinci fıkrasıyla ülkemizde de mevcuttur.

Danbo’yu “mahreç işareti” olarak tüm ülkeye bağlayan unsurlar; karakteristik üretim metodu ve ünüdür. Ün bağı, genel olarak coğrafi işaret tanımında verilen “yöreyle özdeşleşme” kavramını aşar, daha güçlü bir nitelik gerektirir. Bu kapsamda Danbo’nun ünü de 1952 yılında Stresa Konvansiyonunda yer almasına ve Tarım Bakanlığının 1952 tarihli Talimatına dayandırılır.

Buraya kadar anlatılan, Danbo’nun AB Resmi Gazetesindeki ilanından. Ancak serüven burada bitmez, aksine aksiyonu artar. Zira bu ilana karşı yağmur gibi itiraz yağar. Avusturya, Arjantin, Arjantin Mandıracılar Federasyonu, Avusturalya, Avusturalyalı Mandıracılar, Yeni Zelanda, Yeni Zelanda Mandıracılar Birliği, Uruguay, Birleşik Devletler Ticari Temsilciler Ofisi ve Birleşik Devletler Ortak Gıda İsimleri Konsorsiyumunun yaptıkları itirazlar geçerli kabul edilir. Bunların haricinde yapılmış birkaç itiraz da, süresi geçtikten sonra yapıldıkları için AB Komisyonunca incelemeye alınmaz.

İtirazların dayandıkları temel gerekçeler, kim ne derse desin, bence coğrafi işaret sisteminin en kritik yapı taşlarına dokunur mahiyette. Bakalım ileri sürülen gerekçeler neler?

  • Danbo, mülga 510/2006 sayılı Tüzüğün 2 nci maddesinin yerine geçen 1151/2012 sayılı Tüzüğün 5 inci maddesine uygun değil. Çünkü belirlenmiş coğrafi sınıra atfedilebilir spesifik bir özellik, ün veya başka bir karakteristik özellik taşımıyor, reddedilmeli!
  • Coğrafi yer adı olmayan Danbo, geleneksel olarak belirli bir yerde üretilen ürünle özdeşleşmiş bir ad da değildir ki tescile hak kazansın! Ayrıca tüm Danimarka’yı coğrafi sınır olarak kabul etmeyi gerektiren istisnai durum da yok, reddedilmeli!
  • Danbo, mülga 510/2006 sayılı Tüzüğün 3(1) inci maddesinin yerine geçen 1151/2012 sayılı Tüzüğün 6(1) inci ve 41 inci maddeleriyle düzenlenen şekilde jenerik isim haline gelmiştir, reddedilmeli! Çünkü Danbo 1966’dan beri Codex Alimentarius Standardıdır ve 1951 tarihli Stresa Konvansiyonunun B ekinde yer almıştır. Danbo’nun kendi “gümrük tarifesi”nin olması da jenerikleşmenin göstergesidir.
  • Danbo için yasal standartları bulunan AB üyesi olan ve olmayan ülkelerdeki üretim ve tüketim miktarları dikkate alınarak ve Danbo reddedilmeli!

Yukarıda sayılanlar itiraz gerekçeleri. AB Komisyonunun bu itirazlar hakkında verdiği karara geçmeden önce birkaç küçük bilgi verelim.

  • Danbo’nun ilanında ve itirazlarda bahsi geçen Stresa Konvansiyonu hakkında ulaşılan sınırlı sayıdaki kaynaktan en kapsamlı olanı Dünya Ticaret Örgütünün 02.07.1999 tarihli ve IP/C/W/85/Add.1 referanslı dokumanı. Buna göre 01.06.1951’de imzalanan ve 12.07.1953’te yürürlüğe giren Stresa Konvansiyonu, genel kapsamı itibarıyla coğrafi işaretli peynirleri korumaya yönelik. Dokumanın hazırlandığı tarihte Avusturya, Danimarka, Fransa, İtalya, Hollanda, Norveç ve İsviçre’nin taraf olduğu Konvansiyon uyarınca akit taraflar, Konvansiyon ekinde yer verilen peynirlerin kaynağı, çeşidi, doğası veya karakteristik özelliklerinde yanıltıcılık içeren kullanımları kendi ülkelerinde engelleme sözü verirler. Bu söz aynı zamanda ambalajlarda, faturalarda, ticari dokümanlarda, irsaliyelerde, reklam faaliyetlerinde, markalarda vb kullanımları da kapsar.
  • İtirazlarda bahsi geçen ve Latince “gıda kodu” anlamına gelen Codex Alimentarius ise, uluslararası alanda benimsenmiş gıda standartlarının ve ilgili belgelerin biraraya gelmiş halidir diyebiliriz. Amacı tüketici sağlığını korumak ve adil gıda ticareti yapılmasını sağlamaktır.

AB Komisyonu tarafları uzlaşmaya davet etse de bir sonuç alamaz. Bunun üzerine kendisinin tesis ettiği kararda değinilen hususlar ise aşağıda sıralanmaktadır.

  • Jeneriklik iddiasının ispatı için birçok kanıt sunulmuştur. Ancak Danbo için özel bir Codex Alimentarius Standardı bulunması ve Stresa Konvansiyonunun B ekinde yer alması, Danbo’nun kendiliğinden jenerik hale dönüşmüş olduğunun kabulünü gerektirmez. Adalet Bakanlığının içtihatına göre, gümrük tarifeleri sadece gümrük mevzularıyla ilgilidir ve sınai mülkiyet konularıyla ilgisi bulunmaz. Dahası AB dışı ülkelerde Danbo üretildiğine dair sınırlı miktarda sunulan bilginin de konuyla ilgisi yoktur, zira 1151/2012 sayılı Tüzüğün jenerikliğe ilişkin düzenlemelerinde bahsedilen bölgesellik (territorrity) kavramı AB sınırlarının dışını değil içini ilgilendirmektedir. Dolayısıyla Danbo teriminin AB dışındaki algısı ve üçüncü ülkelerde düzenleyici üretim standartlarının bulunmasının bu kararla ilişkilendirilmesi söz konusu değildir.
  • İtirazlarda, üçüncü ülkelerden AB’ye Danbo adında peynir ithali olduğunu gösterir bir kanıt da sunulmamıştır ki üçüncü ülkelerdeki üreticilere, 1151/2012 sayılı Tüzüğün 15(1) maddesi uyarınca bir geçiş süresi tanınsın.
  • Danbo ile Danimarka arasındaki bağ “ün”e dayalıdır ve bunun ispatına yönelik çok miktarda nitelikli kanıt sunularak ispatlanmıştır. Dahası, ulusal ve uluslararası birçok sergi ve yarışmaya katılım ile bunlarda kazanılan ödüller ün bağını pekiştirmektedir.
  • AB bölgesi içinde Danbo, esas olarak Danimarka’da üretilmekte ve pazarlanmaktadır.
  • Danbo’nun Danimarka’da üretimi ve Danimarkalılarca bilinirliği konularında Danimarka tarafından ihtilafsız kanıtlar sunulmuştur. Danimarka dışında bu peynirin bilinirliğinin sınırlı ölçüde olması ise Danbo’nun jenerik hale dönüşmesine yol açmaz.

Görüşünü bu şekilde özetleyen AB Komisyonu, itirazları reddederek Danbo’nun mahreç işareti olarak tescilini 19.10.2017 tarihli Resmi Gazetesinde yayımlar.

Bu karardan memnun olmayan Birleşik Devletler Tarım Dairesi USDA, AB Komisyonunu ciddi biçimde eleştiren GAIN (Global Agricultural Information Network) Report Number: E17068 sayılı gayriresmi bildiriyi, tescilin ilan edildiği gün yayınlar. AB Komisyonuna çevrilen oklarda:

  • Danbo’nun Resmi Gazetedeki ilanını takiben “Danbo’nun jenerik hale dönüştüğünün açık olduğu iddiası”yla Birleşik Devletler, Avusturalya, Yeni Zelanda, Arjantin ve Uruguay’ın itiraz eden taraflar olarak Danimarka ile görüşme talebinde bulunduğu ancak AB Komisyonunca Birleşik Devletlere, görüşmeler sonrasında herhangi bir cevap verilmediği veya Danbo’yu tescil ederken herhangi bir zaman çizelgesi öngörülmediği belirtilir.
  • Birkaç yıllık sessizliğin ardından AB Komisyonunun Danimarka’nın başvurusunu 2017 Ekiminde tekrar gündemine aldığı; itiraz sahiplerine resmi bir bildirimde bulunmadığı ve Resmi Gazetede ilan edilen kararın esasını “terimin AB dışındaki algısının ve üçüncü ülkelerde düzenleyici üretim standartlarının bulunmasının bu kararla ilişkilendirilmesinin mümkün olmadığı” şeklinde açıkladığı dile getirilir.

USDA ayrıca Danbo’nun Codex standardının 50 yılı aşkın bir süredir varolduğu ve 2007 yılında sonuçlanan Danbo standardının revizyonu çalışmalarında, AB’nin yanısıra özellikle Danimarka’nın da son derece aktif olduğundan bahseder. Mevcut durumda mozzerella, cheddar, brie ve havarti gibi 16 peynir için özel Codex standardı bulunduğu, bunlardan bilhassa havartinin Birleşik Devletlerin paydaşları için ekonomik önemi bulunduğunun altı çizilir ve bir sonraki mahreç işareti tescilinin havarti olup olmayacağı konusunda Birleşik Devletler peynir endüstrisinin kaygılandığı ifade edilir.

En keskin eleştiri ise bildirinin sonunda gelir. AB Komisyonunca yürütülen “Danbo’nun tescil süreci”nin, AB’nin en üst düzeydeki ticaret ortağıyla “şeffaflık ve cevap verebilirlik” prensibinden yoksun olduğu iddia edilir! İlaveten, hakkında yeni revize edilmiş bir Codex standardı bulunan jenerik bir peynirin mahreç işareti olarak tesciliyle birlikte AB’nin yeni bir yol çizdiği vurgulanır.

USDA’nın bildirisi, yoğun tartışma ve eleştirilerin sadece başlagıcı olacak kuvvetle muhtemel. Bu arada itiraf edeyim, 5 Nisanda IPR Gezgini’nde yayınlanan yazımda da belirttiğim üzere mozzarellanın AB nezdinde geleneksel ürün adı tescili ve Mozzarella di Bufala Campana diye menşe adı tescili olduğunu biliyordum ama bir de Codex standardı olduğunu yeni öğrendim! Unutmadan, 29 Aralıkta da Mozzarella di Gioia del Colle için yeni bir menşe adı başvurusu yapılmış AB’ye.

Gelecek günler Danbo için ne getirecek bilinmez ama tam 7 yıllık mücadelenin sonunda Brüksel’in DOOR (Database Of Origin & Registration) kapısının Danbo’ya ardına kadar açılmasıyla birlikte Bay Nielsen’ın masalı da mutlu sonla biter. Yani Danimarkalılar erer muradına biz çıkalım kerevetine…

Gonca ILICALI

Mart 2018

gilicali12@gmail.com

ÇANLAR BİRLEŞİK KRALLIK İÇİN ÇALIYOR! BREXIT VE COĞRAFİ İŞARETLER

 

23 Haziran 2016 günü İngiltere’nin (aslında Birleşik Krallık –ve Kuzey İrlanda–demek daha doğru olur herhalde) Avrupa Birliği’nde kalıp kalmayacağına  dair oylama yapıldı. Eminin oylamanın “AB’den çıkalım” anlamına gelen sonucunu duyduğunuzda sizde en az benim kadar şaşırmışsınızdır. Ülkelerin AB’ye üyelik başvurusu yapmasına ve akabinde üye olmasına alışmıştık da sistemden çıkanı ilk kez duyuyorduk! On yıllardır üye olmayı bekleyen bir ülkenin evlatları olarak bunu anlamakta zorlandık elbette!.

Alman Şansölyesi Merkel oylamanın sonuçları belli olduktan hemen sonra yaptığı açıklama ile  kısaca şunu dedi aslında “Kapı açık, arkanı dön ve çık git! Bizi istemeyeni biz de istemeyiz. Tamam madem  çıkmaya karar verdiniz o zaman bari elinizi çabuk tutun da bizim dengemizi bozmayın. ”

Merkel öyle dedi demesine de her iki tarafta biliyordu ki iş göründüğü kadar kolay değildi.  Bu karar her türlü kurumu hallaç pamuğu gibi atacak ve milyonlarca insanın yaşamını etkileyecekti.

Oylama sonuçları belli olduktan sonra “kalalım”diyenler protestolara başladı, sistemin kendi içinde oylama sonuçlarını geçersiz kılacak çözümler arandı vs. Ancak sonuçta Birleşik Krallık (BK) Lizbon Anlaşması’nın 50. Maddesi uyarınca  çıkış notasını Mart 2017 tarihinde AB’ye sundu. İşaret fişeği ateşlenmişti!

 

 

Bütün bunlar olurken Devlet kurumları büyük bir sessizliğe büründü. İlk şok atlatıldıktan sonra mesele yavaş yavaş Fikri Mülkiyet  dünyasında da tartışılmaya başlandı çünkü sistemden çıkışın Fikri Mülkiyet Hakları üzerinde de ciddi etkileri olacağı açıktı.

Mesela BK’yı kapsadığı açık olan mevcut  EUIPO tescilleri ne olacaktı? Topluluk Marka Tüzüğünde sisteme yeni bir üye devlet katılınca markaların nasıl düzenleneceği yazıyordu ama bir üye ülke AB’den ayrılınca ne olacağı yazmıyordu mesela!!!

AB’ye girmeden evvel İngiltere’de bir coğrafi işaret mevzuatı/rejimi yoktu ama üyelikle birlikte bu sistem gelmişti, peki üyelikten çıkınca ne olacaktı?

Bunun gibi daha sayısız birçok soru zaman içinde  Fikri Mülkiyet alanında çalışanların aklına düşmeye başladı. Mesleki derneklerde Brexit çalışma grupları kuruldu, Dernekler adına position paperlar hazırlanıp resmi makamlara sunuldu, hatta Derneklerden biri sırf bu konuyu takip etsin ve lobi yapsın diye İngiltere’den bir avukat ile anlaştı vs.

Bence biz de bu konuyu takip etsek fena olmaz diye düşünüyorum. (Daha AB’ye giremedik ama bakarsın bir gün girer hatta çıkmaya bile karar verebiliriz. Biz işimizi kış tutalım da varsın yaz gelsin!!)

Ben bugün konuya biraz coğrafi işaretler yönünden bakmak istiyorum.

1- AB Komisyonu 21 Eylül 2017 tarihinde coğrafi işaretleri de içeren Fikri Mülkiyet Hakları ile ilgili bir  position paper yayınladı https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/intellectual_property_rights.pdf

2- 28 Şubat 2018 tarihinde AB Komisyonu üye ülkelere Birleşik Krallık ve Kuzey İrlanda’nın AB’den  ayrılmasına ilişkin anlaşmanın taslak metnini yayınladı        https://ec.europa.eu/commission/sites/beta-political/files/draft_withdrawal_agreement.pdf

Biz bu metni bundan sonra “Commission draft exit treaty” diye analım isterseniz.

Bu paper coğrafi işaretler dahil Fikri Mülkiyet haklarına ve başkaca  birçok konuya üst düzeyde değiniyordu. Ama bugüne kadar hala BK’dan detaylara ilişkin bir açıklama gelmedi.Yani demek istediğim, bu paper konuları son derece üstten ve diplomatik bir dille  belirtiyor ama konuların çözümüne dair detaylı ve somut bilgi içermiyor.

Coğrafi İşaretlerle ilgili olarak bu metinler neler diyor kısaca bir bakalım:

  • Commission draft exit treaty2 maddesinde deniyor ki ; eğer geçiş süreci sonuna kadar bir coğrafi işaret tescil edilirse, tescilden doğan haklar BK’da Birleşik Krallık Hukuku uyarınca tanınmaya devam edilecek.  Bu korumadan yaralanmak için tescilin geçiş sürecinin sonuna kadar tamamlanmış olması gerekiyor.
  • Commission draft exit treaty Maddede diyor ki ;50.2 maddesinde bahsi geçen koruma otomatik olarak sağlanacak yani birinin herhangi bir başvuru yapmasına veya BK’dan bir eylemde bulunmasını talep etmesine gerek olmayacak.
  • Commission draft outline for future trade  7(v) maddesinde diyor ki;  AB ve BK arasında yapılacak anlaşmayla AB’yi ilgilendiren birçok konu düzenlenecek ve bunlar arasında  coğrafi işaretler dahil Fikri Mülkiyet Haklarının düzenlenmesi de yer alacak. Görüldüğü üzere bu maddeyle AB’nin konuya verdiği önem açıkça ortaya çıkıyor ve gelecekteki ticari anlaşmalarda coğrafi işaretlerin de önemli bir gündem maddesi olacağının sinyali veriliyor.
  • 21 Eylül’de yayınlanan AB position paper diyor ki ; BK kendi ülkesel coğrafi işaret sistemini kurmalıdır. Ayrıca AB’den çıkışın gerçekleşeceği tarihte devam eden başvurularla ilgili bir geçiş süreci tanınmalıdır ki bu durumdaki başvurular AB’deki başvuru tarihlerini rüçhan alsın ve aynı seviyede koruma için BK’da başvuru yapabilsin.  Devam eden başvurular için öngörülen bu  rüçhan konusu Commission  draft exit treaty’de geçmiyor ama belki ileride yapılacak ticari anlaşmaların bir parçası olarak düşünülüyor olabilir.
  • BK’ın kısa position paper’ı ise, dediğim gibi, konuyu üst perdeden ortaya koyuyor ve herhangi bir detay içermiyor. Bu doküman AB’nin 21 Eylül 2017 tarihinde yayınlanan position paper metnine atıf yapıyor ve bu bahsettiğim AB metnine de bir cevap  niteliğinde aslında. BK diyor ki;
    • BK’nın genel hedefi her bir değişik hak tipi için gerekli ve uygun düzenlemeleri yaparak kullanıcılara, başvuru ve hak sahiplerine şeffaflık ve hukuki netlik sağlamaktır.
    • Ve gelecekte de, eğer bazı hak türlerinin korunması için BK’da mevcut bir hukuki düzenleme bulunmadığı hallerde ulusal bazda gerekli düzenlemeler yapılacaktır; bu yaklaşım AB ve BK arasında devam eden güçlü kültürel ve ekonomik temelin oluşmasına yardımcı olacaktır.

Gördüğünüz gibi metin açıkça coğrafi işaretlerden bahsetmiyor ama coğrafi işaretten bahseden AB Komisyonu metnine atıf yapılması bence  şunu gösteriyor:

— BK kendi coğrafi işaret tescil ve koruma sistemini kuracak

— Ayrıca henüz BK’da ulusal bazda korunmayan ama AB ülkelerinde korunan haklar varsa, onların da BK’da aynı seviyede korunması için gerekli sistem kurulacak.

Durum böyleyken böyle işte. İlk şoklar atlatıldıktan sonra görülüyor ki taraflar harekete geçmiş durumda, ama sanki AB biraz daha hızlı davranıyor. Her zamanki gibi; IPR Gezgini takipte!

Özlem Fütman

ofutman@gmail.com

Mart 2018

Frida Kahlo “Barbie Bebek” Olursa? Konu Fikri Mülkiyet Hakları İhtilafına mı Evrilecek?

 

Barbie oyuncak bebeklerinin üreticisi “Mattel” firmasının 8 Mart Dünya Kadınlar Günü için piyasaya sürdüğü rol model kadınlar bebek serisi yanında birçok tartışmayı getirdi.

 

Tartışmalar esasen Meksikalı ünlü kadın sanatçı Frida Kahlo’nun (1907-1954) bir Barbie bebeğe dönüştürülmesinden ve bebeğin görsel tasarımdan kaynaklandı.

 

 

 

Frida Kahlo’yu yaşamını, hayat ve sanata ilişkin duruşunu ve politik görüşlerini burada uzun uzadıya aktarmak niyetinde değiliz; sadece şunu söylemek yeterli olur, Kahlo kadına biçilen görsel ve hayata ilişkin kalıpları reddeden ve kendisini bunların tamamen dışında konumlandıran bir insandır. Tam da bu noktada, bu özelliklere sahip bir kadının, “ideal kadının” görsel özelliklerini standart olarak seçen bir Barbie bebek kalıbında sunulması ve örneğin Kahlo’nun kendisine özgü tek kaşının Barbie bebek halindeyken farklılaştırılması ne derecede doğrudur sorusu ortaya çıkıyor?

Bu soru da yanında birçok tartışmayı getirdi. Google’da “Barbie + Frida Kahlo” şeklinde bir arama yaparsanız, Türkiye dahil birçok ülkede bu tartışmanın ne şekilde sürdürüldüğünü görebilirsiniz ve Kahlo’yu canlandıran aktris Salma Hayek’in bu konudaki açıklamalarını da okuyabilirsiniz.

Tartışmanın fikri mülkiyet hakları boyutuna gelince:

Frida Kahlo’nun ailesi, 7 Mart 2018 tarihli aşağıdaki mektubu yayınlayarak; Mattel firmasının Frida Kahlo’nun görünümünü kullanmaya hakkı olmadığını, bu konuda izin vermeye yetkili tek kişinin ressamın yeğeni Mara Romero olduğunu, Romero’dan kullanım için izin alınmadığını, Mattel firmasının muhtemelen kandırıldığını, Kahlo’nun ailesinin bu kullanıma karşı fikri mülkiyet haklarından kaynaklanan yetkilerini kullanacağını kamuoyuna açıkladı.

 

Mattel firması ise Kahlo’nun haklarını temsil eden bir vakıftan gerekli izni aldıklarını iddia etmektedir (https://www.theguardian.com/artanddesign/2018/mar/09/artists-great-niece-calls-for-frida-kahlo-barbie-doll-to-be-redesigned).

İhtilaf hakkında veriler şu anda oldukça kısıtlı olmakla birlikte, ihtilafın büyümesi halinde oldukça ilgi çekici bir sürecin başlayacağını tahmin ediyoruz.

Meseleyi takipte kalacağız.

Önder Erol ÜNSAL

Mart 2018

unsalonderol@gmail.com 

 

 

 

“Marka Hukukunda Kullanmama Nedeniyle İptal Müessesesinde Yaşanan Güncel Gelişmeler ve Sorunlar Paneli”nden İzlenimler

 

AIPPI Turkey tarafından düzenlenen “Marka Hukukunda Kullanmama Nedeniyle İptal Müessesesinde Yaşanan Güncel Gelişmeler ve Sorunlar Paneli” 9 Mart 2018 tarihinde İstanbul’da The Marmara Taksim Otel’de gerçekleştirildi.

Oldukça yoğun ilgiyle karşılanan panele 200 kişinin üzerinde katılım vardı ve sanıyoruz ki katılan herkes panelden memnuniyetle ayrıldı.

 

AIPPI Turkey Yönetim Kurulu Başkanı Rıza Ferhan Çağırgan tarafından yapılan açılış konuşması, esasen Ocak 2018’de beklenmedik bir anda hayatını kaybeden AIPPI Turkey Başkanı Sertaç Köksaldı’yı anmaya adanmıştı. Bu vesileyle Köksaldı fikri mülkiyet camiası tarafından bir kez daha hatırlandı.

Panelin diğer açılış konuşması, hazırlık komitesi üyelerinden Deniz Merve Ersoy Pınar tarafından yapıldı. Pınar konuşmasında sorunu kısaca tanımladı, süreç boyunca ortaya çıkan görüşleri kısaca hatırlattı ve mahkeme kararlarından birkaç örneği ortaya koydu.

 

Panel bölümü, oturum yöneticisi Özlem Fütman tarafından başlatıldı ve konuşmacılar Prof. Dr. Hamdi Yasaman, Prof. Dr. Tekin Memiş, Doç. Dr. Hayrettin Çağlar, Yrd. Doç. Dr. Tamer Pekdinçer, Yrd. Doç. Dr. Rabia Eda Giray, Fethi Merdivan (Hakim), Önder Erol Ünsal (MAPADER YK Başkanı) ve Türkay Alıca (Emekli Hakim – Avukat), oturum yöneticisi tarafından yöneltilen soruları yanıtlayarak, konu hakkındaki görüş ve birikimlerini dinleyicilerle paylaştılar.

 

 

Saat 13.00’de başlayıp 18.00’de sona eren panel, konunun derinlemesine tartışılması bakımından faydalıydı.

Anayasa Mahkemesi’nin 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 14. Maddesini iptal etmesinin ardından, 556 sayılı KHK döneminde ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu döneminde açılan kullanılmama nedeniyle iptal davalarının akıbetinin ne olması gerektiği elbette dinleyicilerin merakını en çok çeken gündemdi.

Doğrusunu söylemek gerekirse, panelde Doç. Dr. Hayrettin Çağlar dışındaki konuşmacıların tamamı 6769 sayılı SMK döneminde açılan davalar bakımından bir sorunun bulunmadığı ve davaların SMK hükümleri uyarınca görülmesi gerektiği görüşündeydi.  Doç. Dr. Hayrettin Çağlar ise, SMK’na ek bir madde konulmadığı sürece 6769 sayılı SMK döneminde açılan davaların da reddedilmesi gerektiğini, dolayısıyla 2022 yılından önce kullanılmama nedeniyle iptal davalarının görülemeyeceği yönündeki görüşünü tekrarladı. İtiraf etmeliyiz ki Çağlar, “ben tek siz hepiniz” performansını hiç terlemeden başarıyla yürüttü.

556 sayılı KHK döneminde açılan davalar bakımından panelin bir bölümü bu tip davaların da reddedilmemesi gerektiği görüşündeyken, panelin kalan kısmı (belki de çoğunluğu), bu davaların hukuki boşluk nedeniyle reddedilmesinin yerinde olduğunu ve dolayısıyla mahkemelerin bu yönde şu ana dek verdikleri kararlarda hukuken haklı olduğunu öne sürdü.

Toplantı sonucunda oluşan genel manzara, bu tartışmanın artık sonlanması gerektiği, yargının vereceği kararlarla bu belirsizliği ortadan kaldırmasının zamanının geldiği yönündeydi. Özellikle, 6769 sayılı SMK döneminde açılan davaların bir kısmının reddedilmeden görülmeye devam ettiğini öğrenmek, dinleyicilerin yüreğine bir nebze su serpti.

Toplantıda öne sürülen görüşlerin ve konuşmaların detayına bu yazıda girmeyeceğiz. Bununla birlikte, toplantıda yapılan bir duyuru çerçevesinde, AIPPI Turkey’in panelin çözümlemesini yaptıktan sonra, paneli kitap olarak yayınlayacağı haberini okuyucularımıza verebiliriz.

Fikri mülkiyet camiasının tüm enerjisini çeken ve 6769 sayılı SMK hakkında başka bir konunun tartışılmasına imkan vermeksizin, tüm gündemi domine eden bu önemli konu hakkında düzenlenen panel için AIPPI Turkey’e ve panel organizasyon ekibine teşekkürlerimizi sunuyoruz.

IPR Gezgini

iprgezgini@gmail.com

Mart 2018

 

 

556 Sayılı KHK’nin 14. Maddesinin İptali Kararı Sonrası Markaların Kullanılması Yükümlülüğü Hakkındaki Tartışmalara Katkı – 1/95 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararı Çözüm Olabilir mi?

Anayasa Mahkemesi’nin 556 sayılı Markaların Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 14. maddesini 6 Ocak 2017 tarihinde, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’nun 10 Ocak 2017 tarihinde yürürlüğe girmesinden hemen önce iptal etmesinin, dört günlük bir yasal boşluğa yol açarak tescilli markaların kullanılması yükümlülüğünü ortadan kaldırıp kaldırmadığı sorusu önemli tartışmalara yol açmıştır.

Tartışmalara ilişkin görüşler bu yazıda belirtilmeyecektir. Amacımız, şu ana dek kişisel olarak duymamış olduğumuz farklı bir bakış açısının, bu önemli soruna çözüm teşkil edip etmeyeceğinin tartışılmasını sağlamaktır.

Marka konusunda Türkiye’nin taraf olduğu veya imzaladığı uluslararası anlaşmalar (TRIPS, Paris Sözleşmesi, Madrid Protokolü, Marka Kanunu Anlaşması, Nice Anlaşması, Viyana Anlaşması, yürürlüğe girmemiş olsa da imzaladığımız Singapur Anlaşması), bu önemli tartışmaya çözüm sağlayabilecek doğrudan uygulanabilir bir hüküm içermemektedir. Bununla birlikte, TRIPS’in 19. maddesinin soruna çözüm teşkil edip etmeyeceği ayrı bir tartışma konusudur.

Bizim öne süreceğimiz görüş, şu ana dek tartışmalarda ismini rast gelmediğimiz 1/95 sayılı Ortaklık Konseyi Kararı (bundan sonra Gümrük Birliği Kararı olarak anılacaktır)’nın mevcut tartışmalara bir çözüm sağlayıp sağlamayacağının bir argüman olarak ortaya konulmasıdır.

Gümrük Birliği Kararı, Türkiye ile Avrupa Ekonomik Topluluğu arasındaki Ortaklık Konseyi’nin 6 Mart 1995’te imzaladığı bir karardır. Bu kararın uluslararası bir anlaşma statüsünde veya benzeri bir statüde olup olmadığı konusunda farklı görüşler öne sürülmektedir.

Ortaklık Konseyi, 1963 tarihli Ankara Anlaşması hükümleri çerçevesinde oluşturulmuştur. Uluslararası bir anlaşma olan Ankara Anlaşması’nda, konsey kararlarına ilişkin olarak aşağıdaki hüküm yer almaktadır:

KISIM: III
Genel ve son hükümler

Madde – 22.  

  1. Anlaşma ile belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi için, Anlaşma’nın öngördüğü hallerde Ortaklık Konseyi’nin karar yetkisi vardır. İki taraftan her biri, verilmiş kararların yerine getirilmesinin gerektirdiği tedbirleri almakla yükümlüdür. Ortaklık Konseyi yararlı tavsiyelerde de bulunabilir.

Ankara Anlaşması çerçevesinde oluşturulan Ortaklık Konseyi’nin 1/95 sayılı Gümrük Birliği kararının tam metninin http://www.mfa.gov.tr/1-95-sayili-ortaklik-konseyi-karari-gumruk-birligi-karari.tr.mfa  bağlantısından görülmesi mümkündür.

Kararın fikri ve sınai hakların korunmasıyla ilgili 31. maddesi aşağıdaki şekildedir:

KISIM IV (YASALARIN YAKINLAŞTIRILMASI)

BÖLÜM I (FİKRİ, SINAİ VE TİCARİ MÜLKİYETİN KORUNMASI)

Madde 31

1.Taraflar fikri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının yeterli ve etkili biçimde korunması ve uygulanmasını sağlamaya verdikleri önemi teyid ederler.

2.Taraflar, ancak fikri mülkiyet haklarına Gümrük Birliği’ni oluşturan iki tarafta da eş düzeyde etkili koruma sağlanması halinde Gümrük Birliği’nin gereğince işleyebileceğini kabul ederler. Dolayısıyla 8. Ekte öngörülen yükümlülükleri yerine getirmeyi taahhüt ederler.

Maddenin atıfta bulunduğu 8. Ek’in ilgili maddesi ise aşağıdaki biçimdedir:

FİKRİ, SINAİ VE TİCARİ MÜLKİYETİN KORUNMASI (EK 8)

Madde 1

  1. Taraflar, Uruguay Konferansı Çok Taraflı Ticaret Görüşmeleri’nde akdedilen Fikri Mülkiyet Haklarının Ticaretle İlgili Yönleri Hakkında Anlaşma’dan (TRIPS) doğan yükümlülüklere atfettikleri önemi teyid ederler.

Bu çerçevede, Türkiye, bu Kararın yürürlüğe girmesinden itibaren en geç üç yıl içinde TRIPS Anlaşmasını uygulamaya koymayı taahhüt eder.

  1. Bu Kararda hüküm bulunmayan hallerde, iki Taraf arasında fikri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının kapsamı, koruma düzeyi ve uygulanması ile ilgili olarak TRIPS Anlaşması hükümleri, her iki Taraf bakımından yürürlüğe girdikleri tarihten itibaren uygulanır.

Madde 2

Türkiye, Avrupa Topluluğunda yürürlükte bulunan koruma düzeylerine eşit koruma düzeylerini sağlamak üzere fıkri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunmasını geliştirmeye devam eder ve bu haklara saygı gösterilmesini sağlayacak uygun tedbirleri alır.

Avrupa Birliği (AB) üyesi ülkelerin marka mevzuatlarının Birlik Marka Direktifi’ne uyumlu olması zorunludur. AB adayı bir ülke olan Türkiye’nin marka mevzuatını teşkil eden, gerek 556 sayılı KHK gerekse de 6769 sayılı SMK Marka Kitabı, AB Marka Direktifi hükümlerine uyum amacı gözetilerek hazırlanmıştır.

16 Aralık 2015 tarihli şu an yürürlükte bulunan 2015/2436 sayılı Birlik Marka Direktifi’nin giriş bölümünde aşağıdaki ifadeler yer almaktadır:

 

(31) Trade marks fulfil their purpose of distinguishing goods or services and allowing consumers to make informed choices only when they are actually used on the market. A requirement of use is also necessary in order to reduce the total number of trade marks registered and protected in the Union and, consequently, the number of conflicts which arise between them. It is therefore essential to require that registered trade marks actually be used in connection with the goods or services for which they are registered, or, if not used in that connection within five years of the date of the completion of the registration procedure, be liable to be revoked.

Markalar, malların ve hizmetlerin ayırt edilmesini sağlama ve tüketicilerin bilgilenmiş şekilde seçimler yapmasına imkan verme amaçlarını, ancak piyasada fiilen kullanılırlarsa yerine getirirler. Kullanım şartı buna ilaveten, Birlikte tescilli olan ve korunan toplam tescilli marka sayısını düşürmek ve bunun sonucunda bunlar arasındaki ihtilaflarının sayısını azaltmak için de gereklidir. Dolayısıyla, tescilli markaların, tescil edildikleri mallar ve hizmetler için fiilen kullanılmalarını ve kullanılmamaları halinde de tescil prosedürünün tamamlandığı tarihten itibaren 5 yıl içinde iptal edilmelerine imkan sağlamayı şart koşmak gereklidir.

 

(32) Consequently, a registered trade mark should only be protected in so far as it is actually used and a registered earlier trade mark should not enable its proprietor to oppose or invalidate a later trade mark if that proprietor has not put his trade mark to genuine use. Furthermore, Member States should provide that a trade mark may not be successfully invoked in infringement proceedings if it is established, as a result of a plea, that the trade mark could be revoked or, when the action is brought against a later right, could have been revoked at the time when the later right was acquired.

Bunun sonucu olarak, tescilli bir marka yalnızca fiilen kullanılması korunmalıdır ve önceki tarihli tescilli bir marka sahibine, sonraki tarihli bir markaya karşı itiraz etme veya onu hükümsüz kılma hakkını, sahibi bu markayı gerçek kullanıma konu etmemişse sağlamayacaktır…

Yukarıda yer alan giriş hükümleri karşılığını Direktif’in 19. maddesinde bulmuştur:

SECTION 4

Revocation of trade mark rights

Article 19

Absence of genuine use as ground for revocation

  1. A trade mark shall be liable to revocation if, within a continuous five-year period, it has not been put to genuine use in the Member State in connection with the goods or services in respect of which it is registered, and there are no proper reasons for non-use.

 

BÖLÜM 4

Marka Hakkının İptali

Madde 19

İptal nedeni olarak gerçek kullanımın yokluğu

Eğer bir marka tescilli olduğu mal ve hizmetler için üye bir ülkede kesintisiz beş yıllık süre içinde gerçek kullanıma konu olmamışsa ve kullanmama için geçerli nedenler yoksa, marka iptale tabi olacaktır.

 

Yukarıda yer verdiğimiz AB Direktifi, markayı kullanım yükümlülüğünü ve bu yükümlülüğünün markanın işlevleri ile olan bağlantısı açık şekilde belirtmiştir. Buna göre, markalar kendilerinden beklenen işlevleri ancak gerçek kullanıma konu olmaları halinde sağlayacaktır, AB üyesi ülkeler markaların kullanımı ve kullanılmamaları halinde iptali hükümlerine mevzuatlarında yer vermek zorundadır.

Bu noktada 556 sayılı KHK hükümlerine dönecek olursak;

556 sayılı SMK madde 4:

Milletlerarası anlaşmaların öncelikle uygulanması              

Madde 4 – Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşma hükümlerinin bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerinden daha elverişli olması halinde, 3 üncü maddede belirtilen kişiler, elverişli hükümlerin uygulanmasını talep etme hakkına sahiptir.

hükmüyle karşılaşmaktayız.

Fikri Mülkiyet Camiasına soru:

Eğer, 1/95 sayılı Gümrük Birliği Kararı, uluslararası bir anlaşma olan Ankara Anlaşması çerçevesinde oluşturulan Ortaklık Konseyi’nce verilen ve gene Ankara Anlaşması uyarınca taraflar için yükümlülük doğuran bir karar olarak kabul edilirse;

 “Türkiye, Avrupa Topluluğunda yürürlükte bulunan koruma düzeylerine eşit koruma düzeylerini sağlamak üzere fikri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunmasını geliştirmeye devam eder ve bu haklara saygı gösterilmesini sağlayacak uygun tedbirleri alır.”

Türkiye bu kararın yukarıda yer verilen 8. Ek madde 2 hükmü uyarınca, sınai mülkiyet haklarına Avrupa Birliği ile eşit koruma düzeyi sağlamak için uygun tedbirleri almak yükümlülüğündedir.

Avrupa Birliği Marka Direktifi, markanın kullanımı ile ilgili zorunlulukları ve kullanımın gerçekleşmemesi halinde iptal yaptırımını içermektedir. Buna ilaveten, Direktif’in giriş bölümünde markanın işlevlerini ancak fiilen kullanılması halinde gerçekleştirebileceği de belirtilmektedir. Dolayısıyla, AB Marka Direktifi hükümleri uyarınca markanın kullanımı ve kullanılmaması halinde de iptali için yöntemlerin tanımlanması bir zorunluluktur.

Türkiye’de marka kullanımı zorunluluğun, Anayasa Mahkemesi’nin 6 Ocak 2017 tarihli iptal kararı sonrasında ortadan kalktığını, 6-10 Ocak tarihleri arasındaki dört günlük yasal boşluk nedeniyle de 6769 sayılı SMK bakımından da kullanmama nedeniyle iptal davalarının ancak 2022 yılında açılabileceğini kabul etmek, açık şekilde Türkiye’nin Avrupa Birliği’nde yürürlükte bulunan koruma düzeylerine eşit koruma düzeylerini sağlamak üzere fikri, sınai ve ticari mülkiyet haklarının etkin bir şekilde korunmasını sağlama yükümlülüğüne aykırı bir yaklaşım teşkil edecektir.

556 sayılı KHK’ye göre, Türkiye Cumhuriyeti kanunlarına göre yürürlüğe konulmuş milletlerarası anlaşma hükümlerinin bu Kanun Hükmünde Kararname hükümlerinden daha elverişli olması halinde, 3 üncü maddede belirtilen kişiler, elverişli hükümlerin uygulanmasını talep etme hakkına sahiptir.

Tüm bunların sonucunda; 1/95 sayılı Gümrük Birliği Kararı hükümlerinden hareketle Türkiye’de marka kullanımı yükümlülüğünün, 6 Ocak 2017 öncesi, 6-10 Ocak 2017 arası ve 10 Ocak 2017 sonrası hiçbir yasal boşluk olmaksızın devam edebileceği öne sürülebilir mi?

Tartışması tüm camiaya ait olmak üzere bu görüşü bilgilerinize sunuyorum.

Önder Erol Ünsalunsalonderol@gmail.com9 Mart 2018

MELEKLERİN PAYI: The Scotch Whisky Association v Michael Klotz İhtilafında 22 Şubat 2018 Tarihli Hukuk Sözcüsü Görüşü (C-44/17)

 

 

Yunanlıların uzosu ve Fransızların şarabı varsa, İskoçların da viskisi var! Soğuk iklime sahip İskoçya’da güçlü distile içecek viskinin üretilmesi ve yoğun tüketiliyor  olmasına şaşmamalı. Ülkedeki su kalitesinin yüksekliği de tabi ki İskoç viskisinin kalitesine doğrudan etki ediyor. Başka ülkelerde de viski üretiliyor, hatta bugünlerde bir Japon viskisi furyasıdır gidiyor dünyada ve takip ettiğim kadarıyla bazı İskoç markaları da Japonlarca satın alındı, ama yine de bu içeceği sevenler için İskoç viskisinin yeri ayrı görünüyor.

Yazının başlığı “Meleklerin Payı” çünkü görüşü görür görmez ilk aklıma gelen nedense bu oldu. Meşe fıçılarda yıllanan viskilerin her yıl %2 oranında bir bölümü fıçıların gözle görülmeyen gözeneklerinden buharlaşarak atmosfere karışıyor, yani ürün her yıl %2 oranında eksiliyor durduğu yerde, ki bunun çok büyük bir fire olduğu ortada. Bu konuda ki “acıyı” en azından manen hafifletmek için olsa gerek, eksilen bu  miktara üreticiler “meleklerin payı” diyorlar. Bakalım inceleyeceğimiz görüşe konu davada  İskoçlar için meleklerin payı ne kadar olacak!

Davacı The Scotch Whisky Association (TSWA), İskoçya’da kurulmuş olan, İskoç viski endüstrisinin haklarını ve viski ticaretini İskoçya ve dünya genelinde korumak ve tanıtmak amacı güden bir  organizasyon. Ürünü tanıtmak için TSWA’nın Edinburgh’da herkese açık bir tadım merkezi bulunduğunu da ekleyelim.

Davalı Michael Klotz ise Almanya’da mukim bir kişi; bir web sayfası yoluyla Almanya’da üretilen ‘Glen Buchenbach’ markalı viskilerin satış ve pazarlamasını yapıyor. ‘Glen Buchenbach’ işaretli viskiler Berglen’de bulunan Waldhorn isimli imalathanede üretiliyor. Berglen, Almanya’da Swabia idari bölgesinde yer alan Baden-Württemberg’deki  “Buchenbach” vadisinde yer alıyor.

Klotz’un sattığı ürünlerin etiketinde şunlar yer alıyor; Alman üreticinin tam adresi, stilize halde bir av borusu şekli (Almanca’da Waldhorn) “Waldhornbrennerei” (Waldhorn imalathanesi),Glen Buchenbach, Swabian Single Malt Whisky, 500 ml, 40% vol, Deutsches Erzeugnis [Alman ürünü) Hergestellt in den Berglen [Berglen’de üretilmiştir].

TSWA davalının kullandığı “GLEN” ibaresinin, 110/2008 sayılı AB Tüzüğünün 16. Maddesi kapsamında, “Scotch Whisky” coğrafi işaret tescilini ihlal ettiği, bunun coğrafi işaretin dolaylı ticari kullanımı olduğu ve dahi coğrafi işareti çağrıştırdığı, yanlış ve yanıltıcı kaynak gösterdiği   gerekçesiyle Hamburg Bölge Mahkemesi’nden davalının satışlarının durdurulmasını talep ediyor.

Bu arada hemen bir not düşelim; “GLEN” Kelt (İskoç) dilinde “dar vadi” demek. Dava dosyasındaki bilgilere göre İskoçya’daki 116 viski üreticinden 31 tanesinin adında/markasında GLEN kelimesi geçiyor. (Marka konusuyla ilgilenenler zaten biliyordur ama ben yine de çok tanınanlardan  bir iki örnek vereyim; Glenfiddich, Glenmorangie, The Glenvilet,  Glenfarclas)

110/2008 numaralı AB Tüzüğü’nün 16 maddesinde bahsedilen Coğrafi İşaretler Tüzüğünün III numaralı ekinde yer alanlar. 16. Madde  koruma altındaki bu işaretlerin ürünün kaynağı konusunda tüketiciyi yanıltacak uygulamalara karşı korunmasını hedefliyor.

Hamburg Mahkemesi Ocak 2017’de yargılamayı durdurarak ABAD’a aşağıdaki soruları yöneltiyor;

1-  16 (a) Maddesinde geçen “dolaylı ticari kullanım” (indirect commercial use) sadece tescilli coğrafi işaretin aynısının veya okunuş ve/veya görünüş olarak benzer formlarının kullanımı halinde mi uygulanır, yoksa kullanılan ibarenin ilgili toplum gözünde tescilli coğrafi işareti veya onun bağlı olduğu coğrafi yeri  bir tür/bir şekilde anımsatması da yeterli midir?

Eğer soruya anımsatma da yeterlidir diye cevap verilirse; dolaylı ticari kullanım olup olmadığı incelenirken ihtilafa konu ibarenin yanında yer alan ifadeler, ürünün gerçek kaynağını  gösteriyor olsa dahi, dikkate alınmalı mıdır yoksa alınmamalı mıdır?

2- 16(b) Maddesinde geçen “çağrıştırma” müessesesinin uygulanabilmesi için illa ki tescilli coğrafi işaret ile karşı tarafın ihtilafa konu ibaresi arasında fonetik ve/veya görsel bir benzerlik olmalı mıdır, yoksa ihtilafa konu olan ibarenin ilgili toplum gözünde bir tür/bir şekilde o coğrafi işareti veya onun bağlı olduğu coğrafi yeri anımsatması da yeterli midir?

Eğer soruya anımsatma da yeterlidir diye cevap verilirse; çağrıştırma olup olmadığı incelenirken ihtilafa konu ibarenin yanında yer alan ifadeler, ürünün gerçek kaynağını  gösteriyor olsa dahi, dikkate alınmalı mıdır yoksa alınmamalı mıdır?

3- 16(c) Maddesinde geçen “diğer yanlış veya yanıltıcı işaretler” hususunun mevcut olup olmadığı incelenirken, ihtilafa konu  ibare ile birlikte kullanılan diğer  ifadeler ,ürünün gerçek coğrafi kaynağını gösteriyor olsa dahi, göz önüne alınır mı yoksa alınmaz mı?

Hamburg Hakimi bu soruları soruyor çünkü davacının dayandığı ve “viski” emtiası için tescil edilmiş olan coğrafi işaret “Scotch Whisky”;  halbuki davalı bundan okunuş, yazılış ve  görünüm olarak tamamen farklı olan “GLEN” ibaresini kullanıyor. İşte zaten ihtilaf tam da bu sebeple son derece zihin açıcı ve heyecan verici çünkü Tüzüğün 16.maddesinin böyle durumlarda nasıl yorumlanacağı konusuna odaklanıyor!

Davada TSWA , GLEN ibaresinin kullanımının tescilli coğrafi işarete refere ettiğini, toplumun bu ibareyi İskoçya ve İskoç Viskisi ile özdeşleştirdiğini ve davalının etiketlerde Almanya’ya yani ürünün orjinine ilişkin kullandığı diğer bilgi ve ifadelerin durumu değiştirmeyeceği iddiasında.

Bu dosyaya, Yunan, Fransız, İtalyan, Hollanda devletleri  ve AB Komisyonu da görüş sunuyor. Ne de olsa, dediğim gibi, konu ilginç ve önemli.

  1. Sorunun Yorumu ve “dolaylı ticari kullanım” konsepti 

Hamburg Mahkemesi ilk soruyu sorarken kendisi de 16. Maddenin soruda geçen her iki biçimde yorumlanabileceğini belirtmiş. Ayrıca Mahkeme, Alman doktrininde 1.görüşün kabul ediliyor olduğunu yani “dolaylı ticari kullanım” olabilmesi için ya tescilli coğrafi işaretin aynısının veya en azından fonetik ve/veya görsel açıdan bir benzerinin, ürün/ürün ambalajları dışında, başka yerlerde kullanılmasının arandığını işaret etmiş.Mahkeme’nin sorduğu, EU level bazında Tüzük maddesinin nasıl yorumlanması gerektiği.   Mahkeme,Almanya’da ki gibi bir  yorumun kabulü halinde 16(a) Maddesinin huzurdaki olayda uygulama yeri bulamayacağını kabul etmiş çünkü ‘GLEN’ ve ‘Scotch Whisky’ ne aynı ne de benzer ibareler. (1. Yorum)

Ancak diğer yorum benimsenirse o zaman kullanılan ibare ilgili toplum nezdinde tescilli coğrafi işaret veya işaretin bağlı olduğu coğrafi yeri bir tür/bir şekilde anımsatsa/bağlantı kursada yeterli olacak ve madde uygulanacak.(2. Yorum)

Tahmin edeceğiniz gibi TSWA, ayrıca Yunan ve İtalyan hükümetleri, 2. Yorumdan yana; kullanım coğrafi işarete ilişkin bir imada bulunuyorsa dahi 16(a)maddesi uygulanmalıdır diyorlar, bir anlamda maddenin geniş yorumlanması gerektiğini savunuyorlar.

Davalı Bay Klotz ise,  yanına Fransız ve Hollanda  Hükümetleri ile  AB Komisyonu’nu alarak, 1.yorumu savunuyor. Hukuk Sözcüsü’nün görüşü 1. Yorumdan yana ve diyor ki;

AB Hukukunun herhangi bir maddesi  yorumlanırken sadece lafzi yorum yapılamaz ve maddelerin ortaya çıktığı koşullar ile koyuluş amacı da gözönüne alınır.

İster doğrudan ister dolaylı ticari kullanım olsun, 16(a) Maddesinin bahsettiği “tescilli” coğrafi işaretlerin kullanımıdır. O sebeple bir başkasının kullanımında  coğrafi işaret ya tescil edildiği biçimde aynen geçmelidir veya kullanım en azından bununla yakın bağ kuracak bir formda olmalıdır. Yani ya kullanılan işaret /ibare tescilli coğrafi işaretle (tamamen veya kısmen) aynı olmalıdır ya da en azından fonetik ve/veya görsel bir benzerlik içermelidir.

— Bana göre,maddenin  dolaylı kullanımda uygulanabilmesi için kullanımın tescilli coğrafi işarete açıkça referans vermesi gerekir.

Doğrudan kullanımla kastedilen şey ürün veya ambalaj üzerinde kullanımdır.  Dolaylı kullanımda ise ürüne dair reklam gibi pazarlama veya bilgilendirme kaynaklarında veya dökümanlarda kullanım kastedilir.

Ayrıca 16(a) ile 16(b) maddelerinin amacını  birbirinden ayırmak gerekir; (b) maddesi  coğrafi işaretin istismarı, taklidi veya çağrıştırmasından bahseder ki burada kullanım doğrudan coğrafi işaretin kendisine ilişkin değildir, ama coğrafi işarete üstü kapalı bir referans vardır ve bu da 16(a) maddesinden farklı bir durumdur. Bu çerçevede 16(a) maddesinin geniş yorumlanması halinde 16(b) maddesinin pratik anlamı ortadan kalkar. ABAD içtihatlarında 16(b) maddesindeki çağrıştırma halinin kabulü için coğrafi işarete yeterince yakın bağlantı kuran bir kullanımın aranması da bu yorumun doğru olduğuna işaret etmektedir .

İlgili Tüzükle AB Kanun koyucusu bu tip içeceklere (spirit drinks) ilişkin sistematik bir mevzuat oluşturmayı hedeflemiştir ve bunu sağlamanın bir yoluda coğrafi işaretlerin korunması konusunda açıkça tanımlanmış kriterler oluşturmaktır. Halbu ki ilgili toplumun bir tür/bir şekilde bağlantı kurmasını kriter almak bu hedefle uyuşmaz ve belirsizlik yaratır.Evet kabul ediyorum ki ABAD içtihatlarında bu kavram tarif edilirken “ürünün kaynağı konusunda toplum zihninde bir bağlantı kurulmasından” bahsedilmiştir; ancak ben bunun,maddede geçen koşulların uygulanırlığı tartışılırken, genel olarak karara etki edecek kesin bir kriter olarak koyulmak niyetiyle söylendiği kanaatinde değilim.

Tüzüğün ve özellikle 16. Maddenin amacı tüketicileri korumak, yanıltıcı uygulamaların önüne geçmek, şeffaf bir Pazar oluşturmak ve haksız rekabeti önlemektir. Ayrıca bu tip ürünlerde coğrafi işarete konu ürünün tescil kapsamıyla uyuşmayan istismarların öne geçmek de bir amaç olarak tanımlanmıştır.

Bana göre 16. Maddenin amacı sadece tüketicileri ve bu ürünleri üretenlerin menfaatlerini değil aynı zamanda tescilli  coğrafi işaretlerin istismarını da önlemektir. Bu çerçevede 16(a)maddesi spesifik olarak işaretin tescil sahibi dışındaki diğer işletmelerce ,tescile konu malların özelliklerinin tümünü sağlamayan ürünlerde,  ticari olarak kullanılmasına engel olmayı düzenler,coğrafi işaretin ününden haksız faydalanmanın önüne geçer .

Tabi ki tüketicilerin yüksek seviyede korunması önemli amaçlardan biridir, ama bu amaç 16(a) maddesinin geniş yorumlanması gerektiği anlamına gelmez çünkü maddenin amaçlarından bir diğeri de piyasa şeffaflığını ve adil ticari rekabeti korumaktır.

  1. Sorunun Yorumu ve “çağrıştırma” konsepti 

Hamburg Mahkemesi şunu soruyordu; 16(b) maddesinde bahsi geçen “çağrıştırma” durumunun mevcut olduğunu kabul etmek için, ihtilafa konu ibarenin tescilli coğrafi işaretle birebir aynı veya fonetik ve/veya görsel olarak benzer formda mı olması lazım(1. Yorum), yoksa kullanılan ibarenin ilgili toplum nezdinde coğrafi işaretle veya onun bağlı olduğu coğrafi yerle bir tür/bir şekilde bağlantı kuruyor olması yeterli midir? (2. Yorum)

Bu soruyu sorarken Hamburg Mahkemesi aynı zamanda ABAD içtihatlarına atıf yaparak ABAD’ın çağrıştırmayı şöyle tanımladığını da belirtmiş ”kullanılan ibare tescilli coğrafi işaretin bir bölümünü kapsar ve böylece tüketiciler ürünle karşılaştıklarında zihinlerinde korunan coğrafi işaretli ürünün imajı belirir” . Hamburg Mahkemesi diyor ki; tamam ABAD kriteri böyle koydu, ama şu ana kadar kullanılan ibareyle tescilli coğrafi işaret arasında fonetik/görsel bir benzerlik olması gerekli mi değil mi konusunda bir şey söylemedi.  Mahkeme bunu soruyor çünkü Scotch Whisky ile GLEN arasında hiçbir benzerlik yok gerçekten.

Tahmin edeceğiniz gibi, Klotz ve dahi Hollanda hükümeti  1. Yorum tarafında saf tutarken,  TSWA ve ayrıca Yunan-Fransız-İtalyan hükümetleri 2. Yorumdan yana.

Peki AB Komisyonu ne diyor? Onlar iki arada bir derede kalmış görünüyor (!) ve diyor ki; illa da fonetik ve/veya görsel benzerlik veya yalnızca düşünsel bir bağ kurma hali aranmasın, onun yerine –olayın şart ve koşullarına göre –makul düzeyde bilgili tüketicinin kavramsal yakınlık çerçevesinde tescilli coğrafi işaretle ihtilafa konu  kullanım arasında açık ve direkt bir bağ kurup kurmayacağına bakılsın.(3.yorum)

Hukuk Sözcüsü’nün görüşü 3. yorumdan yana. Diyor ki;

16(b)maddesi “çağrıştırma”yı tanımlamıyor, ama şöyle yorumlayabiliriz; maddede geçen diğer iki duruma nazaran (istismar ve taklit) daha düşük seviyede olsa da, çağrıştırma konseptindede tescilli coğrafi işaretle belli seviyede bir benzerlik aranır. ABAD içtihatlarına konu olan önceki olaylarda ihtilafa konu kullanımın tescilli coğrafi işareti kısmen de olsa içermesinden bahsedilmiştir, ama bunun sebebi o ihtilaflarda gerçekten de böyle bir durum olmasıdır. Ancak  ABAD’ın, kullanımın tescilli işareti kısmen dahi olsa kapsama halini, 16(b) maddesinin uygulanması için bir sine qua non (olmazsa olmaz/mutlak şart) olarak işaret ettiği söylenemez.

Zaten Hamburg Mahkemesi’nin yukarıda atıf yaptığı ABAD kararında ki “böylece” kelimesinden sonra devam eden cümleyle  ABAD aranan temel kriterin “ tüketici ürünün adını gördüğünde zihninde beliren imaj coğrafi işaretle korunan ürün müdür?” olduğunu açıkça ifade etmiştir.

ABAD’a göre ulusal mahkemeler karar verirken tüketicinin farzolunan reaksiyonunu dikkate almalıdır. Buradaki tüketici  makul düzeyde bilgilendirilmiş ve makul düzeyde gözlemci ortalama Avrupalı tüketicidir.

Aslına bakılırsa kullanım tescilli coğrafi işareti içinde bir bölümde aynen içeriyor olsa da bu durum tüketicinin illa ki kullanımla coğrafi işareti birbirine bağlayacağı manasına da gelmez.  Mesela Port Charlotte kararında (C-56/16) coğrafi işaret davalının markası içinde birebir yer aldığı halde ortalama tüketicinin bunu mutlaka Porto coğrafi işareti ile bağlantılı görmeyeceği ifade edilmiştir.  (ah bu Port Charlotte kararı ah! Var herhalde kararı verenlerin bir bildiği ve benim kaçırdığım bir şeyler ki karar öyle çıktı.Yazarın kendisine not; kararı bir daha oku!)

Görünümleri çok benzer ve satış isimleri fonetik ve görsel olarak benzer olan ürünlere ilişkin Viiniverla kararında ise Mahkeme (C-75/15), ihtilafa konu ibarenin son iki hecesiyle tescilli coğrafi işaretin son hecesinin aynı olmasını ve her iki kelimenin de aynı sayıda hece içeriyor olmasını çağrıştırma için yeterli bulmuştur.

Bence çağrıştırmanın uygulanabilmesi için ortada illa ki tescilli coğrafi işaretle fonetik ve görsel benzerlik bulunması esaslı bir şart değildir, bu ancak gözönüne alınacak kriterlerden biri olabilir.

ABAD’in içtihatlarında fonetik ve görsel ilişkiye veya benzerliğe referans yapılmasının sebebi o ihtilaflarda böyle durumların mevcut olmasıdır. Fakat bir olayda bu durumların hiçbiri bulunmazsa ortada çağrıştırma da yoktur denemez

Gözönüne alınacak bir diğer kriter ise ibareler arasındaki  “kavramsal  yakınlık”tır. ABAD bunu diğer kriterlerden ve “fonetik ve görsel ilişki” kriterinden ayırmıştır; bu kriter tüketicinin algısı üzerine yoğunlaşır.

Bana göre 16(b) maddesinin uygulanmasında temel alınacak kriter “tüketici ürünün adıyla karşılaştığında zihninde beliren imaj coğrafi işaretle korunan ürün müdür?”olmalıdır ki buna karar verirken de Ulusal Mahkemeler diğer kriterlerden yararlanmalıdır.

Bunlar yerine “kullanılan ibarenin ilgili toplum nezdinde coğrafi işaretle veya onun bağlı olduğu coğrafi yerle bir tür/bir şekilde bağlantı” kurması gibi belirsiz ve amacı aşar bir kriter kabul edilemez.Bu kadar ucu açık bir kriterin kabul edilmesi (AB’nin temel ilkelerinden olan) malların serbest dolaşımı ilkesini tehdit eden bir yorum olur.

Ayrıca eğer bir tescilli coğrafi işaretin koruması kendisine en ufak benzerlik içermeyen bir kullanımı veya ona referans vermeyen bir ürünü/markayı içerir şekilde genişletilirse , bu durumda başka ülkelerde aynı ürünü (viski) üretenlerin ürünlerinin/markalarının düşüşe geçmesine sebep olur.

Dolayısıyla ben maddenin uygulanması için illa ki arada fonetik/görsel benzerlik olması gerektiğini düşünmüyorum, ancak tüketicinin arada bir tür/bir şekilde bağlantı görüyor olmasının yeterli olduğu yönündeki bir  kriteri de kabul etmiyorum.  Ortada benzerlik yoksa, o zaman kavramsal yakınlık olup olmadığına bakılsın; bu kavramsal yakınlıktan dolayı tüketicinin zihninde coğrafi işaretli ürün beliriyorsa o zaman 16(b) maddesindeki çağrıştırma uygulansın.

Hamburg Mahkemesi davaya konu  “GLEN” kelimesinin Kelt dilinde “dar bir vadi” anlamına geldiğini, İskoç viskisi üreten 116 imalathanenin 31 tanesinin adında GLEN kelimesinin geçtiğini ve GLEN’in ardından imalathanelerin bulunduğu yerin adına yer verildiğini belirtmiştir.

Ancak Hamburg Mahkemesi ayrıca İskoçya dışında viski üreten başka işletmelerin de GLEN ibaresini kullandığını bildirmektedir; Kanada’da ki “Glen Breton”, İrlanda’da ki “Glendalough”, Almanya’da ki “Glen Els” gibi.

TSWA ise dosyaya bir tüketici anketi sunmuştur; buna göre, Almanya’da ki viski tüketicilerinin %4,5 oranındaki bir bölümü GLEN kelimesini İskoç viskisiyle veya İskoç olan şeylerle bağlantılı görmektedir.

AB Komisyonu’na şu yönden katılıyorum, olaydaki gibi durumlarda 16(b) maddesinde geçen çağrıştırma kavramının kesin olarak uygulanacağını  söylemek mümkün değil. Burada karar mercii tamamiyle Ulusal Mahkeme’dir;  Ulusal Mahkeme ortalama Avrupa tüketicisi GlEN ibaresini gördüğünde zihninde doğrudan Scotch Whiskey (İskoç viskisi) imajı oluşuyor mu diye tespit etmelidir.

Hamburg Mahkemesi tüketicilerin sistematik olarak GLEN kelimesini “viski emtiası” ile bağlantılı gördüğü kanaatine varsa dahi  bu durum,Scottish Whisky yada Scotch Whisky ile  aranan ve gerekli olan yakın bağlantının bulunmadığı anlamına gelir.

2.Sorunun 2. Bölümü Hakkında Yorum; İhtilafa Konu İbarenin Etrafında Kullanılan Diğer İfade ve İbarelerin 16(b) Maddesi İncelemesine Etkisi

Hatırlarsanız davalının malları üzerinde sadece Glen Buchenbach değil, başkaca pek çok ibare de kullanılıyordu ve bunlar dava konusu viskilerin gerçek orijinine(Alman) işaret ediyordu.

Hamburg Mahkemesi en basit anlatımıyla şunu soruyor; 16(b) maddesi çerçevesinde çağrıştırma var mı yok mu diye  inceleme yaparken ben sadece GLEN kelimesine mi odaklanmalı/bunu mu gözönüne almalıyım (1.Yorum), yoksa bunun dışında geçen ve orjin gösteren diğer ifadeleri/bilgileri de dikkate alayım m?(2. Yorum)

Bunu sorarken Ulusal Mahkeme madde metninde “ürünün gerçek orijini belirtilmiş olsa da “(even if the true origin of the product is indicated)  “herhangi” (any) bir çağrıştırmanın engelleneceğinin belirtildiğine dikkat çekiyor.

Hukuk Sözcüsü’nün yorumu şöyle;

Bir ürünün gerçek orjinini /kaynağını gösteren bir ibareye ürün üzerinde yer verilmiş olması, 16(b) maddesi çerçevesinde, kullanılan ibarenin yanıltıcı vasfının bulunmadığı ve ortada bir çağrıştırma olmadığı anlamına gelmez. Zaten maddenin devamında geçen “coğrafi işaretin tercümesinin kullanılması, veyahut “gibi”,“tipinde”, “stilinde”, “yapılmış”,”tadında” veya buna benzer ifadelerle birlikte  kullanımın da yasaklanmış olması bu yorumu destekliyor.

ABAD içtihatları da bu yönde. Hatta ABAD toplumun bir kısmı için karıştırma ihtimali bulunmasa dahi yine de ortada çağrıştırma olabileceğini içtihat etmiştir.

Davalı “Glen Buchenbach” ifadesinin kullanımının bir kelime oyunu içerdiğini, çünkü viskilerin orjininin/üretim yerinin Berglen olduğunu ancak kullanımda bir nehir olan Buchenbach’a yer verildiğini söylüyor. (Yani davalı diyor ki; aslında biz viskilerin gerçek üretim yerini  belirten bir ibare dahi kullanmıyoruz, ürünler Berglen’de üretiliyor fakat biz oradaki nehrin adını kullandık, dolayısıyla bu yönden de 16(b) içine giren bir durum yok ortada.) ABAD içtihatları ürünün nerede/kim tarafından üretildiğinin belirtilmesinin maddenin uygulamasına bir etkisi olmadığını açıkça söyler.

Dolayısıyla, çağrıştırma varmı yokmu diye incelenirken davaya konu ibare dışındaki ek bilgilere/ifadelere, tanımlamalara, ürünün etiketine ve bundaki bilgilere, ve dahi ürünün gerçek orjinini belirtilen ibarelere bakılarak karar verilemez.

3.Soru Hakkında Yorum; İhtilafa Konu İbarenin Etrafında Kullanılan Diğer İfade ve İbarelerin 16(c) Maddesi İncelemesine Etkisi

Bu soruyla Hamburg Mahkemesi 16 (c) maddesinde geçen “ürünün orjini konusunda herhangi bir yanlış veya yanıltıcı işaret” olup olmadığı incelenirken, ihtilafa konu ibarenin etrafında, bununla birlikte kullanılan ifade/ibarelerin dikkate alınıp alınmayacağını soruyor. Yani burada da yine; sadece ihtilaf konusuna (GLEN) kelimesine mi  bakayım karar verirken, yoksa diğer bilgi/ifade/ibareleri de gözönüne alayım mı diye soruyor.

Bay Klotz, AB Komisyonu, Hollanda Hükümeti ve bir noktada İtalyan Hükümeti; diğer ibareler de dikkate alınsın diyor.

TSWA, Yunan ve Fransız Hükümetleri ise; bunların ne önemi var ki, sadece ihtilafa konu ibare göz önüne alınmalı diyor.

Peki Hukuk Sözcüsü hangi görüşte? TSWA ile aynı yönde düşünüyor! Sözcü’ye göre;

Eğer bir ibare bizzat yanıltıcı veya yanlışsa, o zaman etrafında kullanılan diğer ibarelerin incelemede gözönüne alınması maddenin koyuluş amacını sınırlar.

Komisyon maddede geçen “description, presentation or labeling of the products” ifadesinin “bütünsel inceleme” yapılması gerektiği anlamına geldiğini söylüyor. Ama ben öyle düşünmüyorum ve madde metninden Komisyonun nasıl böyle bir yoruma vardığını da anlayamıyorum. AB Kanun koyucusu kendisi yanlış veya yanıltıcılık içeren bir ibarenin sırf etrafındaki diğer ibareler yüzünden böyle vasıflandırılamayacağını düşünseydi, hükmü ona göre kaleme alırdı.

16. Maddeki (c) fıkrası (a) ve (b) fıkralarından farklıdır çünkü 16(c) coğrafi işaretin koruma kapsamını genişletir. Buna giren  kullanımlar tescilli coğrafi işareti çağrıştırmaz, ancak  ürünle o işaret arasındaki bağlantı konusunda yanlış veya yanıltıcılık içerir. Ancak fıkralar arasındaki bu farklılık  etikette yer alan ibarelerin bir bütün olarak incelemede gözönüne alınacağı  anlamına gelmez.

Bu madde kapsamında da bakılması gereken ihtilafa konu ibarenin kendisidir sadece.

Hamburg Mahkemesi’nin Sorduğu Sorularla İlgili Olarak Hukuk Sözcüsü’nün Yorumları Özet Olarak Şöyle;

1- Tüzüğün 16(a)maddesi ile yasaklanan “dolaylı ticari kullanım” geniş yorumlanamaz. Bunun uygulanabilmesi için  ihtilaf konusu olan ibarenin tescilli coğrafin işaretin aynısını veya fonetik ve/veya görünüm olarak benzerini içermesi gerekir.  İhtilaflı ibarenin ilgili toplum gözünde tescilli coğrafi işaretle veya işaretin bağlı olduğu coğrafi yerle  bir tür/bir şekilde   bağlantı kuracak şekilde anımsatmada bulunması yeterli değildir.

2- Tüzüğün 16 (b) maddesinde yer alan “çağrıştırma”nın uygulanabilmesi için illa ki tescilli coğrafi işaretle ihtilaf konusu kullanım arasında bir fonetik/görsel benzerlik bulunması gerekmez. Ancak, ihtilaflı ibarenin ilgili toplum nezdinde tescilli coğrafi işaretle veya bunun bağlı olduğu coğrafi yerle  bir tür/bir şekilde bağlantı kuracak şekilde anımsatmada bulunması da çağrıştırma için yeterli değildir.

Ortada bir benzerlik yoksa, o zaman  “kavramsal yakınlık” olup olmadığına ve bu yakınlığın tüketici zihninde korunan coğrafi işaretli ürünün imajını oluşturup oluşturmadığına bakılmalıdır.

İncelemede sadece ihtilafa konu ibare göz önüne alınarak inceleme yapılmalıdır.

3- Tüzüğün 16 (c) mddesine göre yapılacak incelemede de yine sadece ihtilafa konu ibare göz önüne alınarak inceleme yapılmalıdır.

Sevgili Okur,

Ben dosyanın ne tarafı ne de hakimiyim. Demokrasi var sonuçta, fikrimi söyleyeceğim; BEN İSKOÇLARI TUTUYORUM BU İŞTE. Davalıya karşı zihnimde şu sorular dönüp duruyor sürekli; Neden “Glen”? Amaç ne bunu kullanmakta? Neden Almanya’da üretilen viski için Keltçe bir kelime? Hadi Keltçe bir kelime kullanmak istediniz, neden GLEN ama başka bir Keltçe kelime değil?  Tek kullanan biz değiliz, başkaları da var gibi argümanlar da nedense kalbimi soğutmuyor.

Ama tabi bir yandan da coğrafi işaretler konusundaki sıkışıklığın farkındayım, yine de nefesimi tutmuş ne olacak diye bekliyorum. Davayı takip etmeye ve gelişmeleri sizlerle paylaşmaya devam edeceğim. ABAD, Hamburg Mahkemesi ve ileriki aşamalarda Alman Ulusal Temyiz Mahkemesi ne der göreceğiz (eğer ihtilaf sulh ile çözülmezse iş kesin oraya kadar gider)

Bu arada, Hukuk Sözcüsü SAUGMANDSGAARD ØE’ye benden selam olsun! Kendisinin yorumlarını tartışmıyorum, sadece naçizane şunu söylemek istiyorum; su gibi akan ve argümanların açık-anlaşılır biçimde yazıldığı bir görüş kaleme almış, insan okurken zevk alıyor. Henüz kendisinin haberi yok ama, Türkiye’den bir hayranı var artık! (ne yapalım ben de böyleyim işte, idare edin lütfen)

Özlem Fütman

ofutman@gmail.com

Mart 2018

AIPPI Turkey’den 9 Mart ve 5-6 Nisan 2018 Tarihlerinde İki Önemli Etkinlik

 

Fikri Mülkiyet Hakları Koruma Derneği (AIPPI Turkey) 9 Mart 2018 ve 5-6 Nisan 2018 tarihlerinde İstanbul’da fikri mülkiyet hakları alanında iki önemli etkinlik düzenleyecek.

Etkinliklerden ilki 9 Mart 2018 tarihinde İstanbul’da The Marmara Taksim Otel’de gerçekleştirilecek “Marka Hukukunda Kullanmama Nedeniyle İptal Müessesesinde Yaşanan Güncel Gelişmeler ve Sorunlar Paneli” olacak. Anayasa Mahkemesi’nin 556 sayılı KHK’nin 14. maddesini iptal etmesinin ardından fikri mülkiyet camiasını uzun süredir meşgul eden ve 6769 s. SMK’nun uygulanmasında da belirsizliklere yol açan sorun, bu panelde alanlarında yetkin isimlerce tüm yönleriyle tartışılacak. Katılımı ücretsiz olan panelin afişini ve katılıma ilişkin bilgileri aşağıda görebilirsiniz:

 

 

AIPPI Turkey’in uluslararası katılımlı daha kapsamlı ikinci etkinliği ise 5-6 Nisan 2018 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilecek.

Oldukça yoğun ve doyurucu bir programa sahip etkinlik, AIPPI Turkey tarafından 2011 yılından bu yana düzenlenen Fikri Haklar Hukuku Seminerlerinin beşincisi olacak.

 

 

Ocak 2018’de hiç beklenmedik bir anda hayatını kaybeden AIPPI Turkey Yönetim Kurulu Başkanı Sertaç Köksaldı’nın anısına seminer bundan sonra “Sertaç Köksaldı – Fikri Haklar Hukuku Semineri” ismiyle düzenlenecek:

“Sertaç Köksaldı – Sertaç Köksaldı – 5. Fikri Haklar Hukuku Semineri kapsamında, tamamı kendi alanında deneyimli ve çok değerli çalışmalara imza atmış Türkiye’den ve yurtdışından hâkimler, avukatlar, akademisyenler, patent ve marka vekilleri, Türk Patent ve Marka Kurumu temsilcileri tarafından gerçekleştirilecek sunumlarla ele alınacak başlıklar şunlardır;

  • 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu ve Uygulaması,
  • Dijitalleşen Dünyada IoT ve Yazılım Tabanlı Patent Koruması,
  • Dijitalleşen Dünyada Fikir ve Sanat Eserleri Hukukunda Yeni Gelişmeler,
  • Fikri Hakların Ticarileştirilmesinin Endüstri 4.0 Devrimi Karşısındaki Önemi,
  • Markanın Kullanılma Yükümlülüğü

Yine geçmiş yıllarda olduğu gibi bu seneki seminerimizde de Türk ve yabancı hâkim, avukat ve vekillerin katılımıyla hem patent hem de marka alanında iki adet farazi yargılama yer alacaktır. Bu yılki seminerimizde diğer yıllardan farklı olarak patent farazi davasında Türkiye’de ilk kez genel bir izleyici kitlesine hitap eder şekilde EPO (Avrupa Patent Ofisi) nezdinde yapılan bir temyiz vakası farazi olarak gerçekleştirilecektir.

Son derece verimli ve aydınlatıcı geçecek iki günün ardından, hem Türkiye’den hem de yurt dışından katılacak konuklarımızın tarihi ve doğal güzelliklerin iç içe geçtiği İstanbul’un eşsiz atmosferini soluyabilmeleri için 06 Nisan 2018 akşamında İstanbul Boğazı’nda tekne turu eşliğinde verilecek Gala Yemeği ile seminerimiz tamamlanmış olacaktır.”

Seminer web sayfasına https://ipseminar.aippiturkey.org/ bağlantısından; seminer programına ise https://ipseminar.aippiturkey.org/seminer/program bağlantısından erişilebilir. Seminer için erken kayıt avantajı son tarihinin 10 Mart 2018 olduğunu da özellikle belirtelim.

Her iki etkinlik için büyük emek veren AIPPI Turkey Yönetim Kurulu’na ve etkinlikler için sorumluluk alan tüm AIPPI üyelerine teşekkür ederek, katılımcıları bu etkinliklere biz de davet ediyoruz.

IPR Gezgini

Mart 2018

iprgezgini@gmail.com

 

 

 

Adalet Divanı Genel Mahkemesi “Metals” Kararı (T-767/16) – Şekil + Tanımlayıcı Kelime Unsuru Kombinasyonunda Şeklin Ayırt Edici Niteliği Değerlendirmesi – Siz Ne Düşünürsünüz (2)?

 

“Siz ne düşünürsünüz?” serimizin son sorusu büyük ilgi çekti ve fazla sayıda yorum IPR Gezgini’nde, IPR Gezgini Facebook hesabında ve LinkedIn hesabında yapıldı. Yorumlarını bizimle paylaşan Mine Güner, Dilek Zeybel, O. Umut Karaca, Murat Dönertaş, Arda Altınok, Suzan Kılıç ve Hüseyin Eren‘e teşekkür ediyoruz.

Öncelikle soruyu hatırlatıyor ve devamında Adalet Divanı Genel Mahkemesi’nin kararını anahatlarıyla paylaşıyoruz.

Aşağıda görseline yer verilen marka tescil başvurusu kabaca, “Sınıf 1: Sınai kimyasallar (özellikle plastik, metal, seramikten mamul veya yarı mamul ürünlerin yüzeylerinin veya ambalajlarının işlenmesi için). Sınıf 2: renklendiriciler, boyalar, metallerin korunması için ürünler. Sınıf 17: Koruyucu bir tabakayla hazırlanan yarı mamul plastik ürünler. Sınıf 40: Yarı mamul ürünlerin kaplanması hizmetleri; metal kaplamalarla metal yüzeylerin kaplanması hizmetleri.”ni kapsamaktadır.

 

 

Başvurunun Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO)’ne yapılmasının ardından, EUIPO inceleme birimi başvuruyu ayırt edici nitelikten yoksunluk ve tanımlayıcılık gerekçeleriyle tümüyle reddediyor. Başvuru sahibi ret kararına karşı yaptığı itirazda, ayırt edici nitelikten yoksunluk ve tanımlayıcılık tespitlerini kabul etmiyor ve başvurudaki şekil unsurunun varlığı nedeniyle de başvurunun reddedilmemesi gerektiğini belirtiyor.

EUIPO Temyiz Kurulu, başvuru sahibinin itirazını reddediyor ve başvuru hakkındaki ret kararını yerinde buluyor. Başvuru sahibi bu karara karşı dava açıyor ve dava Adalet Divanı Genel Mahkemesi’nin önüne geliyor.

Başvuru sahibinin iddiaları özet olarak; başvurunun şekil unsuruyla birlikte ayırt edici olduğu ve tanımlayıcı olmadığı, “metals” kelime unsurunun da ayırt edici olduğu ve tanımlayıcı olmadığı, başvurudaki şekil unsurunun tek başına aynı mal ve hizmetler EUIPO’da marka olarak tescilli olması, aynı markanın aynı mal ve hizmetler için Almanya, A.B.D. gibi ülkelerde tescilli olması ve bu kararının EUIPO’nun genel karar sistematiği ile uyuşmaması argümanlarından oluşuyor.

Sizce Genel Mahkeme bu iddiaları değerlendirdikten sonra nasıl bir karara varmıştır?

Adalet Divanı Genel Mahkemesi, davayı 16 Kasım 2017 tarihli T‑767/16 sayılı kararı ile sonuçlandırmıştır. Karar metninin http://curia.europa.eu/juris/document/document.jsf;jsessionid=9ea7d0f130de9645d8db7e014487a1af892c6859a343.e34KaxiLc3eQc40LaxqMbN4Pb30Re0?text=&docid=196756&pageIndex=0&doclang=FR&mode=lst&dir=&occ=first&part=1&cid=49133 bağlantısından görülmesi mümkündür.

Genel Mahkeme kararında öncelikle tanımlayıcılık gerekçeli ret kararını irdeler:

Davacı “metals” kelime unsurunun tanımlayıcı olmadığını iddia etse de, bu kelimenin neden tanımlayıcı içerikte olmadığına dair herhangi bir argüman sunmamış, sadece EUIPO nezdindeki idari süreçlerde öne sürdüğü argümanlara genel bir referans yapmıştır. Genel Mahkeme önündeki süreçlerde, idari süreçlerdeki argümanlara genel referans yapılması yeterli değildir, iddiaların en azından kısaca tanımlanmış olması gerekmektedir. Dolayısıyla, davacının markadaki kelime unsurunun tanımlayıcı olmadığı yönündeki iddiası kabul edilebilir içerikte değildir.

Markadaki şekil unsurlarına gelindiğinde; bu unsurların kelime unsurunun sol tarafında yer alan kırmızı renkteki yay şekli ve kelime unsurunun rengi ve harflerin yazım biçimi olduğu görülmektedir. Bu unsurların, kamunun ilgili kesimi bakımından, markayı bütüncül algı bağlamında kelime unsurunun tanımlayıcılığından uzaklaştırıp uzaklaştırmayacağı Genel Mahkeme tarafından değerlendirilmiştir.

EUIPO Temyiz Kurulu, başvuruda yer alan kırmızı yay şeklinin kolaylıkla hatırlanabilir detaylar veya aykırılık içermediği tespitini yapmış ve bu şeklin sadece bir dekoratif unsur olarak algılanacağı kanaatine ulaşmıştır. Temyiz Kurulu’na göre, kırmızı yay şekli unsuru, tüketicilerin hafızasında kalıcı olarak yer edinecek bütüncül bir mesaj oluşturmayacaktır. Temyiz Kurulu, aynı durumun harflerin rengi ve standart karakterlere çok yakın yazım karakterleri açısından da söz konusu olduğu görüşündedir.

Davacı Temyiz Kurulu’nun tespitlerine kırmızı yay şekli özelinde itiraz etmektedir.

Davacıya göre, kırmızı yay şekli basit bir geometrik şekil değildir. Mahkeme bu iddiaya karşılık olarak, Temyiz Kurulu’nun bu yönde bir tespit yapmadığını belirtmektedir. Ayrıca, basit geometrik şekillerin ayırt edici olmadığı yönündeki genel içtihat, basit geometrik şekil olmayan şekillerin tamamının ayırt edici olduğu anlamına gelmemektedir.

Temyiz Kurulu kararında açık olarak, başvurudaki şekil unsurunun kolaylıkla hatırlanabilir detaylar veya aykırılıklar içermediğini belirtmiştir. Kırmızı yay şeklinin sıradan bir gösterimi olan şekil, Temyiz Kurulu‘na göre tüketicilerin hatırlayabileceği bir mesaj iletmemektedir. Davacı, buna karşılık olarak şeklin sıradan bir şekil olmadığını ve ayırt edici olduğunu şekil hakkındaki uzun bir açıklamayla iddia etmektedir.

Genel Mahkeme’ye göre, şekle ilişkin açıklamalar ne denli detaylı ve ifade biçimi olarak yaratıcı olsa da, bu açıklamalar şeklin kırmızı bir yayın sıradan bir gösterimi olması halini ortadan kaldırmamaktadır. Şekil unsuru bu haliyle, başvuruya konu markanın kelime unsurundan kaynaklanan tanımlayıcı halini ortadan kaldırmamaktadır.

Başvuru sahibi tarafından öne sürülen çeşitli marka tescilleri de bu durumu ortadan kaldırmamaktadır.

Başvuru sahibi şekil unsurunun tek başına tescil edildiği 1271908 sayılı uluslararası tescile dayansa da;

bu marka, davaya konu marka hakkındaki Temyiz Kurulu kararı verildikten 8 gün sonra tescil edilmiştir. Bunun ötesinde içtihada göre, asgari düzeyde ayırt ediciliğe sahip olan ve hatta Avrupa Birliği’nde tescil edilmiş bir şekil markasının varlığı, bu şekli içeren bir diğer markanın ayırt edici niteliğinin değerlendirilmesinde belirleyici olamaz (Mo Industries v OHIM (Splendid), 21 Mayıs 2015, T-203/14).

Genel Mahkeme kararın devamında, EUIPO veya diğer ülkelerdeki tescillerin veya emsal gösterilen diğer markaların hangi nedenlerle bağlayıcı olmadığını bilindik içtihadı çerçevesinde açıklamıştır:

EUIPO, eşit muamele ve düzgün yönetim ilkeleri çerçevesinde benzer markalar hakkında önceden verilmiş kararları dikkate almalı ve aynı yönde karar verip vermeyeceğini dikkatle belirlemelidir. Bununla birlikte, bu ilkelerin ne şekilde uygulanacağı hukukilik ilkesiyle uyumlu olmalıdır. Bunun ötesinde, hukuki belirlilik ve iyi yönetim esasları çerçevesinde, markaların uygun olmayan biçimde tescil edilmesini engellemek amacıyla, her markanın incelenmesi düzgün ve kapsamlı biçimde yapılmalıdır. Buna uygun olarak, inceleme her vaka bazında ayrı olarak gerçekleştirilmelidir. Bir markanın tescil edilmesi, ilgili vakanın kendi şartları kapsamında değerlendirilebilecek ve amacı, inceleme konusu markanın herhangi bir ret gerekçesi kapsamına girip girmediğini belirlemek olan özel kriterlere bağlıdır (Avrupa Birliği Adalet Divanı, Agencja Wydawnicza Technopol v OHIM kararı, C‑51/10, 10 Mart 2011, paragraf 73-77).

İncelenen vakada, Temyiz Kurulu’nun, itirazı reddederken kapsayıcı ve detaylı bir inceleme yaptığı açıktır. Kararın önceki bölümlerinde belirtildiği üzere, Temyiz Kurulu, başvurunun tanımlayıcılık gerekçesiyle reddedilmesi gerektiğini tespit etmiştir ve Mahkeme’ye göre bu tespitler yerindedir. Dolayısıyla, başvuru sahibinin bu sonucu ortadan kaldırmak için EUIPO’nun önceki kararlarına dayanması mümkün değildir.

Davacı, başvurunun A.B.D., Almanya gibi ülkelerde tescilli olduğunu öne sürmüş olsa da, Birlik marka rejimi, kendi amaçları olan otonom bir hukuki sistemdir ve herhangi bir ulusal sistemden bağımsızdır. Bu çerçevede, bir birlik markasının korunabilirliği ya da tescil edilebilirliği yalnızca ilgili birlik mevzuatı çerçevesinde değerlendirilir. Bunun sonucu olarak, ne EUIPO ne de Birlik Mahkemeleri, birlik üyesi bir ülkede veya üçüncü bir ülkede bir markanın ulusal bir marka olarak tescil edilebilirliğine ilişkin olarak alınan kararlarla bağlı değildir.

Yukarıda sayılan nedenlerle Adalet Divanı Genel Mahkemesi, inceleme konusu başvurunun EUIPO Temyiz Kurulu tarafından tanımlayıcılık gerekçesiyle reddedilmesi kararını yerinde bulmuştur. Genel Mahkeme, tanımlayıcılık gerekçeli ret kararı yerinde bulduğundan, ayırt edici nitelikten yoksunluk gerekçeli ret kararının değerlendirilmesine ihtiyaç duymamıştır.

Sonuç olarak, davacının iddiaları ve dava reddedilmiştir.

Sorumuza verilen yanıtların fazlalığı ve birbirlerinden farklılığı, şekil + tanımlayıcı kelime kombinasyonundan oluşan markaların değerlendirilmesinin oldukça kafa karıştırıcı bir alan olduğunu göstermektedir. Bu konuda ek okuma yapmak isteyen okuyucularımıza IPR Gezgini’nde önceden yayınladığımız Ayırt Edici Niteliğe Sahip Olmayan Kelime Unsurları ve Ayırt Edici Niteliğe Sahip Şekil Unsurlarının Kombinasyonundan Oluşan Markaların Değerlendirilmesi Hakkında EUIPO Uygulaması (https://iprgezgini.org/2016/04/28/ayirt-edici-nitelige-sahip-olmayan-kelime-unsurlari-ve-ayirt-edici-nitelige-sahip-sekil-unsurlarinin-kombinasyonundan-olusan-markalarin-degerlendirilmesi-hakkinda-euipo-uygulamasi/) yazısını öneriyoruz.

İncelenen başvuru hakkındaki Temyiz Kurulu ve Genel Mahkeme kararına harfiyen katıldığımızı belirtmek de yerinde olacaktır.

Genel Mahkeme kararı hakkında yorumlarınızı duymak belki verimli bir tartışmanın da kapısını açabilir. Bekliyoruz!

Önder Erol ÜNSAL

Mart 2018

unsalonderol@gmail.com 

CENEVRE METNİ TAHTA ÇIKACAK MI? COĞRAFİ İŞARETLERİN ULUSLARARASI TESCİLİNDE YENİ DÖNEM

 

Bu yazımızın konusu, coğrafi işaretlerden sadece menşe adı (appellation of origin) koruması için uluslararası bir tescil sistemi sağlayan Lizbon Anlaşması ile bu Anlaşmanın, sistemi revize eden ve kapsamı diplomatik konferansla noktalanan Cenevre Metni.

WIPO’nun yönettiği anlaşmalardan 1958 tarihli Lizbon Anlaşması, 1966 tarihinde yürürlüğe girer. Cezayir,  Bosna Hersek, Bulgaristan, Burkina Faso, Kongo, Kosta Rika, Küba, Çek Cumhuriyeti, Kore, Fransa, Gabon, Gürcistan, Haiti, Macaristan, İran, İsrail, İtalya, Meksika, Karadağ, Nikaragua, Peru, Portekiz, Moldova, Sırbistan, Slovakya, Makedonya, Togo ve Tunus’tan oluşan 28 üyenin yaklaşık 50 yıllık birlikteliği, Lizbon Sistemine 1000 civarında menşe adı tescili kazandırır. Günümüz itibarıyla bu tescillerden yaklaşık 970 tanesi korumadan faydalanır.

Lizbon Anlaşmasına, Avrupa Birliği (AB) ve Afrika Fikri Mülkiyet Teşkilatı (African Intellectual Property Organization – OAPI) gibi hükümetlerarası kuruluşlar değil sadece ülkeler taraf olabilir. Bu koşul, fikri mülkiyette otorite birliği sağlayan ülkeler ile Anlaşma arasına mesafe koyar.

Lizbon Anlaşmasının “potansiyel faydalanıcılar”a mesafe koyduğu bir diğer nokta ise “menşe adı” tanımıdır. “Coğrafi sınırları belirlenmiş özel bir yöre, bir bölge veya ülkeden kaynaklanmış olan, doğal ve beşerî faktörleri de dâhil olmak üzere,  kalite ve karakteristik özelliklerinden tamamını yahut bunlardan esaslı olanlarını, söz konusu coğrafi alandan alan ürünlerin tanımlanmasında kullanılan yöre, bölge veya ülkeye ait ‘coğrafi isim’” olarak tanımlanan “menşe adı”, coğrafi bir yer adı olmayan adları dışlar.

Lizbon Anlaşmasının veritabanında yerini almak isteyen menşe adı için İngilizce, Fransızca veya İspanyolca dillerinden biri ile hazırlanan başvuru formu, bu adı kullanma hakkına sahip kişiler adına ama menşe ülkenin yetkili makamı tarafından imzalanarak sunulur, bireysel başvuruları WIPO kabul etmez.

Şekli şartların uygunluğu üzerine “Menşe Adları Uluslararası Sicili”ne kaydedilen menşe adı tescili, Menşe Adları Bülteninde ilan edilerek ulusal mevzuata göre incelenmek amacıyla akit taraf ofislerinin tamamına iletilir. Burada bir parantez açarak Lizbon Sisteminin markaların Madrid ile tasarımların Lahey Sistemlerinden farklılaşarak “ya hep ya hiç” prensibiyle çalıştığını, yani tek tek akit taraf seçme gibi bir uygulamasının bulunmadığını belirtmekte fayda var. Ancak başvuru sırasında ya da sonradan, bir ya da daha fazla sayıda akit taraftaki korumadan vazgeçilebilir.

WIPO bildirimini alan akit taraf hemen çalışmaya başlamalıdır. Zira bu koruma talebini reddetmek için sadece bir yıllık süresi vardır.

Akit taraf ofisi bir yıllık süre içinde gerekçeli red kararını WIPO’ya bildirdiğinde, bu karar menşe ülke yetkili makamlarına iletilir ve Menşe Adları Bülteninde de yayımlanır. Red kararına itiraz etmek isteyen menşe ülke yetkilileri, ilgili akit tarafla irtibata geçer. Akit taraf, kendi ülke vatandaşlarına sağladıkları idari ve yasal imkânları menşe ülke vatandaşları için de sağlamak yükümlülüğündedir.

Bir yıllık itiraz süresi içinde hakkında red bildirimi ulaşmayan menşe adları, uluslararası tescil tarihinden itibaren korunmaya başlar.

Lizbon Anlaşması hükümleri, akit taraf nezdinde Paris Sözleşmesi, 1891 tarihli Madrid Anlaşması, ulusal mevzuat veya mahkeme kararları gibi enstrümanlarla önceden sağlanmış menşe adı korumalarını dışlayamaz.

Menşe adı, kendi ülkesinde korunduğu müddetçe Lizbon Sisteminde de korunur. Yenileme prosedürü yoktur.

Menşe adının korunması, menşe ülke yetkili makamlarınca talep edilmesi üzerine iptal edilebilir. Ayrıca menşe adın kendisi ve korumaya konu ürün haricindeki sicil bilgilerinde değişiklik yapılması mümkündür.

Yukarıda genel fotoğrafını verdiğimiz Lizbon Anlaşması, fikri mülkiyetin atası Paris Sözleşmesinden sonra ancak bu alandaki bir diğer mihenk taşı olan TRIPS Anlaşmasından çok daha öncedir. Anlaşmanın uluslararası alanda çok fazla rağbet görmemesini, tehlikeli sulara dalış yapan iki gerekçeye dayandırmak mümkün. Bunlardan ilki Lizbon Sisteminde korunan bir menşe adın, kendi menşe ülkesindeki tescilinden sonra diğer ülkelerde “jenerik” hale dönüştüğünün iddia edilememesidir. İkinci ise akit tarafa yapılan uluslararası tescil bildirimden önceki tarihli kullanımların, menşe adı tescilini takiben en geç iki yıl içinde durdurulması zorunluluğudur. Menşe adına üstünlük sağlayan bu ikinci durumun, markalar açısından hükmen mağlubiyet sonucunu doğuracağı hâkim görüşü mevcuttur. Diğer yandan akit taraf nezdinde,  uluslararası tescil bildiriminden daha önce jenerik hale geldiği kabulü yapılmış menşe adları için istinai bir hükmün de bulunmaması, yukarıda belirtilen iki gerekçeye dayalı endişeleri pekiştirir.

Peki Lizbon Anlaşmasının düşük reytingi “duygusal” bir sorun doğurur mu? Tabi ki evet,  bütçe açığını! Bu açığın kapatılması için ücretlerin kademeli olarak artırılması, akit tarafların bağış yapmaları, aidat uygulamasına başlanması, Sisteme yeni üyelerin katılması suretiyle finansal yükün paylaşılması, akit tarafların daha fazla başvuru yapmasının sağlanması, tescillere yenileme prosedürü getirilmesi ve böylelikle ilave ücret alınmasının sağlanması muhtelif öneriler olarak karşımıza çıkar. Bunlar da kâfi gelmezse WIPO çatısı altındaki diğer birliklerden borç alınması önerilir. Ancak bu öneri, özellikle patent, marka, tasarım gibi diğer sistemlerin aktif oyuncularının pek hoşuna gitmez. Zaten bu aktif oyuncuların, mevcut Lizbon Sisteminin jenerikliğe ilişkin düzenlemeleriyle de yıldızı hiç barışık değildir.

“Sisteme yeni üyelerin katılması suretiyle finansal yükün paylaşılması” önerisinin, Sisteme katılmak isteyen ülkeler varsa da, katılımdan önce gerçekleşmiş bütçe açığını paylaşımda haklı bir isteksizlik yaratır.

1958 tarihli Lizbon Anlaşmasına mesafeli duran ülkelerle aradaki buzları eritmek ve Lizbon Sisteminde beyaz bir sayfa açmak üzere 2009-2014 yılları arasında yürütülen hararetli çalışmalar meyvesini verir ve ortaya, 2015 mayısında yapılan diplomatik konferansla son noktası konulan “Lizbon Anlaşmasının Cenevre Metni (Geneva Act) ile yönetmeliği” çıkar.

Cenevre Metnine taraf olunabilmesi için ülkelerden veya hükümetlerarası organizasyonlardan, Cenevre Metnini imzalamış olanların onay (ratification) veya imzalamamış olanların ise katılım (accession) belgelerini ibraz etmeleri gerekir.

Diplomatik konferansın sonunda Bosna Hersek, Burkina Faso, Kongo, Fransa, Gabon, Macaristan, Mali, Nikaragua, Peru, Romanya ve Togo’dan oluşan toplam 11 temsilci Cenevre Metnini katılım niyetiyle imzalar. Daha sonraki muhtelif tarihlerde de İtalya, Portekiz, Kosta Rika ve Moldova tarafından imzalanarak toplam imza sayısı 15’e ulaşır.

Cenevre Metni, katılımı uygun olan 5 adet tarafın onay veya katılım belgelerini ibraz etmelerinden üç ay sonra yürürlüğe girecek. Ancak hâlihazırda hiçbir onay veya katılım belgesi WIPO’ya sunulmadı, yani Cenevre Metni henüz yürürlüğe girmedi. Acaba tüm bu çabalar boşa mı gitti? Lizbon Anlaşması ile tahtı sallanan uluslararası tescil sisteminde Cenevre Metni tahta çıkamayacak mı?

Yeri geldi, bakalım veliaht neler vadediyor?

Cenevre Metninin Lizbon Anlaşmasına attığı ilk fark, öngördüğü korumanın “coğrafi işaret” şemsiyesi altındaki hem menşe adı hem de mahreç işaretini içermesi. Üstelik coğrafi olmayan adlar da coğrafi işaret korumasından faydalanabilecek.

“Başvuru yapma hakkı”, akit tarafın mevzuatı öngörüyorsa, ilgili coğrafi işareti kullanmaya yetkili “faydalanıcılar”a da genişletiliyor.

Mevcut durumda sadece “ülke”lerin taraf olabildiği Lizbon Sistemine AB ve 17 üyesi bulunan OAPI gibi hükümetlerarası kuruluşlar da taraf olabilecek ve böylelikle bu yeni sistemden istifade edenlerin sayısı artacak.

Menşe akit tarafın gelişmekte veya az gelişmiş bir ülke olma durumuna göre ücret indirimi uygulanabilecek.

Coğrafi işaret, menşe akit tarafta korunduğu sürece, uluslararası tescilin geçerliliği süresiz olacak.

Akit taraflar, Cenevre Metninin esas şartlarını karşılaması kaydıyla,  istedikleri türdeki yasal düzenleme şeklini benimseme hakkına sahip. Diğer bir deyişle Cenevre Metnine taraf olunması yeni yasal düzenleme yapılması konusunda zorlayıcı değil. Bu kapsamda akit taraflarca sağlanacak coğrafi işaret koruması, kendi yasal sistemleri ve uygulamaları doğrultusunda ancak Cenevre Metni hükümlerine uygun biçimde olacak.

Cenevre Metni, akit tarafın kendi mevzuatı veya diğer uluslararası enstrümanlar kapsamında tescilli coğrafi işaretlere sağlayacağı başka korumaları etkilemeyecek.

Sıra geldi Lizbon Anlaşmasında çok eleştirilen “jeneriklik” hükümlerinin haleflerine… Cenevre Metni hükümleri uyarınca tescilli coğrafi işaretler, menşe akit tarafta korunmakta ise diğer akit taraflarda “jenerik” hale dönüşmüş olarak kabul edilemeyecek. Bu konuda endişesi olanları ferahlatacak açıklama ise dipnota düşülmüş; uluslararası tescilden önce diğer akit taraflarda tamamen ya da kısmen jenerik olarak kabul edilmiş olma durumu engellenmeyecek.

Cenevre Metni, coğrafi işaretlerin bir akit tarafta “iyi niyetle” gerçekleştirilmiş “önceki tarihli” bir marka başvurusu/tescili veya “iyi niyetle” kullanım sonucu hak elde etmesi durumlarına halel getirmeyecek. İlaveten, yanıltıcı mahiyette gerçekleşen kullanımlar hariç olmak üzere; bitki türlerinin veya hayvan ırklarının adlarının ticaret sırasında kullanım hakkı ile kişi adlarının veya seleflerinin adlarının ticaret sırasında kullanım hakkı da engellenmeyecek. Belirtilen bu hususların dışında kalan kullanımlar için akit tarafça “önceki kullanımın kademeli olarak durdurulması” kararı verilirse, bu karar derhal WIPO’ya bildirilecek. Söz konusu kullanımın durdurulması için üçüncü kişilere tanınacak süre,  herbir somut olayın kendi koşullarına bağlı olmakla birlikte onbeş yıldan fazla olamayacak.

Uluslararası tescilden,  akit taraflardan biri veya birkaçı bakımından feragat etmek mümkün. Ancak “feragatten de herhangi bir zamanda vazgeçmek mümkün”. Her ne kadar böyle bir durumla karşılaşan akit tarafların, “feragatten vazgeçme”nin doğurabileceği hukuki sonuçlar bakımından bu durumu kabul etmediğini beyan etme hakkı olsa da, ziyadesiyle karmaşık durumlara yol açar nitelikte.

Cenevre Metni ile öngörülen sistem İngilizce, Fransızca ve İspanyolca dillerinde.

Akit taraflarda yapılacak red bildirimleri için öngörülen süre yine bir yıl. Bu süreye, akit taraf nezdinde gerçekleşecek itiraz prosedürü de dâhil.

Uluslararası Sicilde yapılan hatalar düzeltilebilecek. Ancak “coğrafi işaret” veya “coğrafi işaretin uygulanacağı ürün” ile ilgili olan hatalar hakkında akit taraflar,  “hatanın düzeltilmesinden sonra artık koruma sağlayamayacağını” bir yıl içinde beyan edebilir.

Yeni veliaht, kimsenin kendi sözünün üstüne söz söylemesini istemiyor olmalı ki Cenevre Metnine çekince koyma yasağı getirmiş.

Cenevre Metninin kabulünün üzerinden iki yıldan fazla bir süre geçmiş olmasına rağmen onu tahta taşıyacak 5 girişimcinin dahi çıkmaması, açıkça beni de biraz endişeye düşürmüştü. AB Komisyonunun resmi internet sayfasında karşılaştığım bir ilan (https://ec.europa.eu/info/law/better-regulation/initiatives/ares-2017-6308027_en) beni yeniden heyecanlandırdı. Çünkü AB’nin Cenevre Metnine taraf olma inisiyatifinden bahsediliyor ve ilgililerden geribildirim talep ediliyordu.

İlanda yer verilen bilgiler oldukça önemli. Lizbon Anlaşmasının 28 akit tarafından 7 tanesi AB üyesi. Mevcut durumda Lizbon Sisteminde tescilli yaklaşık 1000 menşe adından %90 kadarı AB üyelerine ait.

AB şaraplar için 1970, distile alkollü içecekler için 1989, aromatize şaraplar için 1991 ve diğer gıda ve tarım ürünleri için de 1992 yılından itibaren coğrafi işaret koruması sağlamakta. Belirtilen ürün gruplarında AB düzeyinde sağlanmış olan coğrafi işaret koruması, üye ülkelerin kendi ulusal düzeylerinde ayrı bir koruma sağlanmasını men edici nitelikte. Mevcut durumda tarım dışı ürünler için AB düzeyinde üniform bir coğrafi işaret koruması sağlanamamakla ancak bu ürünler için üye ülkeler, kendi ulusal mevzuatı kapsamında gerekli işlemleri yürütebilmektedir.

AB Komisyonunun internet sitesinde yer verilen bilgilerden benim için en kayda değer olanı, yıllardır cevabını bulmaya çalıştığım bir noktaya temas eden “yetki devri”ne ilişkin.  AB Komisyonu açıklamalarında özetle; AB’nin İşleyişi Hakkındaki Anlaşmanın (Treaty on the Functioning of the European Union-TFEU) 207(1)’inci maddesine göre, coğrafi işaretlerin korunmasını konu alan bir uluslararası anlaşma akdetmenin, diğer hususların yanısıra ortak ticaret politikasının özellikle “fikri mülkiyetin ticari boyutu”na temas etmesi nedeniyle münhasıran AB’nin yetkisinde bulunduğu ve AB Anlaşmasının (Treaty of European Union-TEU) 5(3)’üncü maddesine göre de münhasıran AB’nin yetkisinde bulunan alanlarda yetki devri yapılamayacağı ifade edilmekte.

Avrupa Birliği Adalet Divanı (ABAD) tarafından verilen C-389/15 – Commission v Council kararında; AB üyesi ülkelerin kendi inisiyatifleriyle Lizbon Sistemine katılmasının mümkün olmadığı, bunun ancak AB tarafından yetkilendirilmesi ve AB ile birlikte katılım sağlanması halinde söz konusu olabileceği belirtilmekte.

ABAD’ın 25.10.2017 tarihli hükmüne atıfla, “Cenevre Metninin AB ve üçüncü ülkeler arasındaki ticareti kolaylaştırdığı ve yönettiği; bu ticarette doğrudan etkilerinin bulunduğu; dolayısıyla AB’nin Cenevre Metnine katılımının, TFEU’nun 207(1)’inci maddesinde öngörülen ortak ticaret politikasıyla ilgili olması nedeniyle AB’nin münhasır yetkisi dâhilinde olduğu” açıklanmaktadır.

AB Komisyonunun sitesinde ayrıca; Cenevre Metninin AB’nin uluslararası coğrafi işaret politikasına uygun olduğu; Türkiye de dâhil birçok ülkenin bu yeni sisteme katılabileceği belirtilmekte.

Yukarıda özetlemeye çalıştığım AB Komisyonu açıklamalarından, AB’nin 2018 yılı içinde Cenevre Metnine katılımı hedeflediği açıkça anlaşılıyor. AB’nin katılımıyla birlikte AB üyesi ülkeler de onu takip edecektir. Bu durumda şunu söyleyebilirim ki yazımızın konusu soruya cevap bulundu, Cenevre Metni tahta çıkıyor…

Gonca ILICALI

Mart 2018

gilicali12@gmail.com