Milletlerarası Ticaret Odası (ICC) Türkiye Milli Komitesi, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), Ankara Üniversitesi ve TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi işbirliğinde düzenlenen “Güçlü Bir Ulusal Ekonomi İçin Fikri Mülkiyetin Rolü Zirvesi”, 7 Ekim 2019 tarihinde İstanbul Hilton Bomonti Otel ve Konferans Merkezi’nde gerçekleşti.

TOBB Başkanı ve ICC Türkiye Milli Komitesi Yönetim Kurulu Başkanı M. Rifat Hisarcıklıoğlu, ICC Genel Sekreteri John Denton, Sanayi ve Teknoloji Bakan Yardımcısı Fatih Kacır ve Ankara Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erkan İbiş’in, genel hatlarıyla fikri sınai haklar ile ekonomi arasındaki kuvvetli ilişkiye ve fikri sınai haklar korumasının önemine vurgu yaptıkları açılış konuşmaları ile başlayan zirveye, alanında uzman ulusal ve uluslararası birçok önemli isim katıldı.

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve FİSAUM Müdürü Prof. Dr. Arzu Oğuz’un moderatörlüğünde gerçekleşen ve “Ekonomik Dönüşüm Kapsamında Yeni Teknolojiler, İnovasyon ve Fikri Mülkiyet Hakları” başlıklı birinci oturum kapsamında:

• İlk konuşmacı Londra Queen Mary Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi ve Queen Mary Fikri Mülkiyet Araştırma Enstitüsü Direktörü Prof. Dr. Duncan Matthews, “Standart Gerekli Patentler ve Kablosuz Gezegenden Sonra FRAND (Adli, Makul ve Ayrımcı Olmayan Lisans)” konusu üzerine bir sunum gerçekleştirdi. Konu, Matthews tarafından Unwired Planet v. Huawei International davası çerçevesinde incelendi. Söz konusu dava özetle, İngiltere Mahkemeleri önünde görülen, Unwired Planet’in hak sahibi olduğu 4G teknolojisi ile ilgili patentlerin Huawei tarafından ihlali hakkındadır. Sonuç olarak, Huawei’nin Birleşik Krallık’ta lisans istemesine rağmen Unwired Planet’ın önerdiği gibi dünya çapında lisans verilmesinin çok daha verimli ve mantıklı olacağına hükmedilmiştir.

• Bu oturumun ikinci konuşması, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ayşe Odman Boztosun tarafından, “Son Teknolojik Gelişmeler Işığında Fikri Mülkiyet Pazarlamasının Geleceği” konusu üzerinedir. Özetle, fiziksel ve dijital dünya arasındaki çizginin giderek silikleştiği, fikri mülkiyet hakları rejiminin yaratıcılığı teşvik ve düşünsel yaratılar ve işaretler olan soyut varlıkların yayılmasıyla ilgili olduğu ortaya konulmuştur. Konu, bir distopya senaryosu çerçevesinde ele alınmıştır. Devletin de fikri sınai hakların korunmasında önemli bir rolü olduğu; takip ederek, harekete geçerek ve daha fazla sorumluluk alarak destek olması gerektiği vurgulanmıştır.

• Üçüncü konuşmada Türkiye Ekonomi Kurulu Başkanı Prof. Dr. Hasan Kazdağlı, “Fikri Mülkiyet Hakları ve Ekonomik Gelişme” başlığı altında fikri mülkiyet haklarının ekonominin gelişmesindeki önemini ortaya koymuştur. Yerli, fikri ve milli olmanın önemini vurgulamış, faydanın maliyeti aşması gerektiğini belirtmiştir.

• Bir sonraki sunum, Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Cenker Göker tarafından “Türk Vergi Sisteminde Patent Box Rejimi” üzerine yapılmıştır. Devletlerin patenti teşvik etmek adına ‘patent box’ uygulamasıyla patent, faydalı model ve yazılım kapsamında ürünlerin seri üretime geçişi sonrası satışlardan vergi almama politikası Avrupa ülkelerinden örnekle açıklamıştır. Türkiye’de de bu sistemin 2014 yılından itibaren var olduğu, ancak uygulamada patent belgesinin gelmesi ile satış arasındaki zaman farkından ötürü çok da etkili olamadığı ortaya konulmuştur.

• Ford Otosan Fikri Mülkiyet Hakları Lideri ve Patent Vekili Ümit Yerli, “Fikirden Ticarileşmeye Fikri Haklar” konulu sunumunda fikri hakların ilk aşamasından son aşamaya kadar geçtiği yolları anlatmıştır. Üretim hakkı var mı yok mu araştırmasından ürün modellemesine ve seri üretime kadar buluş sonrası ticarileşme sürecini ve patent sürecini katılımcılarla paylaşmıştır.

• Stockholm Üniversitesi Hukuk Departmanında Fikri Mülkiyet Hukuku Profesörü olan Dr. Eleonora Rosati, birinci oturumun altıncı sunumunda “Avrupa Perspektifinden Online Platformların Sorumlulukları (İçtihat Hukuku ve Yeni Telif Hakları Direktifi)” başlıklı bir konuşma yaptı. Özetle, yeni Avrupa Birliği Telif Hakları Direktifi’nin Youtube gibi içerik sunan online platformlara telif hakları bağlamında sorumluluk getirdiği düzenleme incelenmiştir. Pirate Bay davası örneği üzerinden dosya indirme sitelerinin içerik oluşturmadığı halde yalnızca bu içeriklerin kullanıcılar tarafından siteye yüklenmeleriyle bile sitenin bu ihlallere kolaylık sağladığından bahisle sorumlu olduğu, Youtube’a karşı da hala görülmekte olan davalar olduğu belirtilmiştir.

• İlk oturumun programdaki sonuncusu, TÜBİTAK Teknoloji Transferi Ofisi Başkanı Murat Baybalı’nın “TÜBİTAK Destek Programlarında Fikri Mülkiyet Uygulamaları ve TÜBİTAK’a Ait Fikri Mülkiyet Haklarının Transferi” başlıklı sunumuydu. 2004 yılından beri bir program hariç üretilenlerin fikri haklarının üretenler üzerinde olduğu, üniversiteler açısından da üniversite-buluşçu arası protokole göre belirlendiği belirtilmiştir. Teknoloji Transfer Ofisi (TTO) Başkanlığının hakların devriyle ilgilendiği, TÜBİTAK’ın teşkilat yapısı ile birlikte anlatılmıştır.

• Programda yer almayan bir konuşmayla Amerika Birleşik Devletlerinden gelen misafir konuşmacı da fikri mülkiyet hırsızlığı ve bilişim suçlarının büyümeyi önlediği, ekonomiye zarar verdiği ve özü itibariyle yıkıcı nitelikte olduğuna değindi.

Texas A&M Üniversitesi Hukuk Profesörü Prof. Dr. Irene Calboli de öğle yemeğinin hemen ardından gerçekleşen keynote konuşmasında “Tekstil ve Moda Endüstrisinde Fikri Mülkiyetin Korunması ve İnovasyon” başlığı altında Türkiye’nin 2017 yılında dünya çapındaki tekstil ihracatı listesinde 5. sırada yer aldığına ve tekstil sektöründe önemine değindi. Tekstil ve Moda endüstrisinde fikri mülkiyet korumasının marka, tasarım, telif gibi çeşitli fikri mülkiyet haklarıyla sağlanabileceği ve korumanın inovasyonu teşvik ile dengede tutularak gelişimi engellememesi gerektiğine vurgu yapmıştır.

“Kültür ve Yaratıcı Endüstrilerinin Telif Hakkı ve Dönüşümü” isimli ikinci oturum, TOBB-ETÜ Hukuk Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Çiğdem Kırca’nın moderatörlüğünde gerçekleşti:

• Bağlantılı Hak Sahibi Fonogram Yapımcıları Meslek Birliği (MÜYAP) Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Koordinatörü Bülent Forta, “Dijital Dönüşümün Ekonomik ve Hukuki Sonuçları” konulu ilk sunumda, teknolojik yeniliklere adapte olunması ve soyut mülkiyet bilincinin geliştirilmesinin önemi ile mevzuatın gelişen teknolojiye uyarlanmasının gerekliliğini vurgulanmıştır.

• İkinci sunumda MÜYAP Genel Sekreteri Ahmet Türkoğlu, “Müzik Alanında Lisanslama” başlığı altında MÜYAP’ın International Federation of the Phonographic Industry (IFPI)’nin Türkiye Ulusal Birliği olarak tescilli olduğu, müzik umuma ileten yerlerin izin almak zorunda olduğu, meslek birliklerinin tarifeleri belirlediği ve takip görevi gibi meslek birlikleri ve müzik alanına dair birçok bilgi vermiştir.

• Türkiye Adalet Akademisi Daire Başkanı Dr. Hasan Kadir Yılmaztekin, “Türk Telif Hakkı Yasası Yapay Zeka Yaratıcılık Sorunlarına Hazır Mı?” başlığı altında ‘Next Rembrandt’ deneyi kapsamında yapay zeka ve telif hakkı bağlantısını incelemiştir. Yapay zeka çeşitleri, alt alanları, Türk ve yabancı hukukta eser olma şartlarını bir arada irdelemiştir.

• Dördüncü sunum, Kültür ve Turizm Bakanlığı Telif Hakları Genel Müdürlüğü Uluslararası İlişkiler Koordinatörü Belgin Aslan tarafından hazırlanan “Telif Haklarına Dayalı Yaratıcı Kültür Endüstrilerinin Ülke Ekonomisine Katkısı ve 2005 Unesco KİFAÇ Sözleşmesi Kapsamında Kültür Endüstrilerinin Desteklenmesi” başlığı altında genel hatlarıyla Teklif Hakları Genel Müdürlüğünün işleyişi, sektörel teklif hakları raporu (WIPO) ve 2005 UNESCO Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması Ve Geliştirilmesi Sözleşmesi (KİFAÇ) bakımından Telif Hakları Genel Müdürlüğünün genel sorumlu birim olduğu hakkında bilgilendirmelere ilişkindir.

• Ardından, Kişisel Verileri Koruma Kurumu Uzman Hukukçusu Cennet Alas Şekerbay, “Dijital Dünyada Fikri Mülkiyet ve Kişisel Veri İlişkisi” konulu sunumunda fikri mülkiyet alanındaki başvuru ve tescil işlemleri için kişisel verilerin kullanıldığı, dolayısıyla bu kişisel verileri elde eden ve kullanan kişilerin yasal dayanakları olması ve yükümlülükleri yerine getirmeleri gerektiği üzerinde durmuştur. Fikri mülkiyet hakları koruması ve kişisel verilerin korunması, özel yaşamın gizliliği dengesinin kurulması gerektiğini belirtmiştir.

• İkinci oturumun son sunumu, Maus Freres Şirketi Hukuk Müşaviri Stephanie Perrin’in “Pazar Yerlerindeki Mal Sahiplerinin Rolleri ve Sorumlulukları” konuludur. Perrin, bazı mal sahiplerinin bilerek ya da bilmeyerek gayrimenkullerini sahtecilere satıp kiraladığından ve uygulamada yürütülmeye başlanan söz konusu mal sahipleri ve devletin bilinçlendirilmesi çalışmalarından bahsetmiştir.

Tüm gün süren Zirve, fikri mülkiyet haklarının ekonomi ile ilişkisi ve önemini vurgulamak açısından ve geniş yelpazedeki sunumların sağladığı çok çeşitli bakış açısı bakımından önemli bir etkinlikti. Ne var ki, fikri mülkiyet çok geniş ve sürekli değişen, gelişen bir alan olduğundan daha çok zirve ve konferans düzenleneceği ve önemli konulara parmak basılacağı kuşkusuzdur.

Alara NAÇAR

Ekim 2019

nacar.alara@gmail.com