Birleşik Krallık, İrlanda, Avustralya, Yeni Zelanda, Hong Kong, Singapur ve bazı diğer ülkelerde karşımıza çıkan “marka serileri” (series of marks), belirtilen ülkelerin mevzuatlarında yer alan özel bir marka türü niteliğindedir. “Marka serileri”nin özel bir marka türü olarak, karıştırılma olasılığı kavramı altında incelenen seri marka izlenimi yaratılması anlamında karıştırılma – bağlantı kurma ihtimali kategorisiyle ise ilgisi bulunmamaktadır. Bu kısa değerlendirme yazısında, “marka serileri” kavramını özel bir marka türü olarak açıklamaya ve değerlendirmeye çalışacağız.

“Marka serileri” kavramı, yukarıda paragrafta yer verilen ülkelere dikkat edildiğinde kolaylıkla anlaşılacağı üzere, Birleşik Krallık’ta ve hukuk sistemleri bakımından geçmişte bu ülkenin doğrudan etkisi altında bulunan ülkelerde karşımıza çıkan bir marka türünü işaret etmektedir.

“Marka serileri” kavramı kısaca, ayırt edici veya asıl bileşenleri (material particular) birbirleriyle aynı – benzer olan ve farklılığın markaların material particular yönünden özdeşliğini etkilememesi koşuluyla, sadece ayırt edici olmayan bileşenleri bakımından birbirlerinden farklılık gösteren, birden fazla sayıda markanın tek bir başvuru altında yapılması olarak tanımlanabilir. Marka serilerini oluşturan birden fazla sayıda farklı markanın, ayırt edici veya asıl bileşenleri bakımından özdeşliği bu marka türünün belirleyici özelliğidir. Bu özdeşliği değerlendirmek tescil ofisinin yetkisi dahilindedir ve marka serisini oluşturan farklı markaların material particular yönünden özdeş olmadıkları kanaatine varılması durumunda, başvuru marka serileri türü kapsamına girebilecek bir başvuru olarak kabul edilmez.

Material particular bakımından özdeş olmakla birlikte, ayırt edici olmayan unsurları yönünden farklılaşan markalara, bir diğer deyişle “marka serisi” kapsamında değerlendirilebilecek başlıca örnekler, aynı markanın siyah-beyaz, renkli veya farklı renklerdeki varyasyonları, ayırt edici unsurun aynı olduğu ancak takip eden mal veya hizmet isimlerinin değiştiği markalar (abcdef outlet – abcdef hipermarket – adbcef sinemaları – abcdef restoran), ayırt edici unsurun aynı olduğu ancak takip eden şube izlenimi veren yer isminin değiştiği markalar (abcdef otel ankara – abcdef otel izmir – adbcef otel mersin) veya Avustralya Marka Tescil ofisi web sayfasında (http://www.ipaustralia.gov.au/get-the-right-ip/trade-marks/types-of-trade-marks/series-of-trade-marks/) belirtildiği haliyle sayı, fiyat, kalite veya yerlerin isimleri bakımından birbirlerinden farklılaşan markalar örnek olarak gösterilebilir. Aynı web sitesine göre aynı markanın büyük veya küçük harfle yazılması durumu Avustralya’da marka serisi kapsamına giren bir hal olarak değerlendirilmemektedir. Aynı markanın büyük – küçük harflerle yazılması hali Yeni Zelanda’da ise marka serisi kapsamına girebilecek bir hal olarak kabul edilmektedir. Yeni Zelanda uygulamasında yazım karakterlerinin değiştirilmesi halinde, eğer kullanılan yazım karakterleri bilinen – sık kullanılan – geleneksel yazım karakterleri ise değişiklik marka serisi kapsamına giren bir değişiklik olarak kabul edilmekte, ancak yazı karakterinin stilize – fantezi nitelikte olması durumunda değişiklik marka serisi kapsamına girebilecek bir değişiklik olarak değerlendirilmemektedir. Yeni Zelanda marka ofisinin web sayfasında (http://www.iponz.govt.nz/cms/trade-marks/practice-guidelines-index/practice-guidelines/13-series-mark/multipagedocument_all_pages) marka serilerine ilişkin kapsamlı bir uygulama kılavuzu yer almaktadır; konu hakkında daha detaylı bilgi edinmek isteyenlerin bu kılavuzu okumalarını tavsiye ederim. Bir kelime markasına şekil eklenmesi hali ise (şeklin basit bir çerçeve, alt çizgi, vb. olması halleri hariç olmak üzere), material particular’da esaslı değişiklik yapılması nedeniyle, marka serileri kapsamında kabul edilebilir bir hal olarak kabul edilmemektedir.

Birleşik Krallık ve İrlanda’da marka serileri türünde başvuru yaparken tek bir başvuruda yer verilebilecek farklı marka sayısı azami 6 marka olarak belirlenmişken, Avustralya’da bu yönde bir üst sınır bulunmamaktadır.

“Marka serileri” türü kapsamında başvuru yapmanın avantajı, ofislerin bu tip markalar için belirledikleri ücret avantajından yararlanmak ve aynı seri kapsamında değerlendirilebilecek markaların tescilini tek bir başvuruyla gerçekleştirerek sonraki aşamalarda markanın yönetiminde kolaylık sağlamaktır. “Marka serisi” türünde başvuru yapanlar, Birleşik Krallık’ta marka serisinde 2 markaya yer vermeleri durumunda tek bir başvuru ücreti ödemekte, ek her marka içinse ayrı ücret ödemektedir. Avustralya’da ise seri markalar için ayrı bir ücret kalemi bulunmakta, ancak bu ücret kaleminde seride yer alan marka sayısına göre farklı ücretlendirme yer almamaktadır.

Ülkemizde mevzuatta tanımlanmamış marka türlerinden birisi olan “marka serileri”, marka literatümüzün kendisini yıllardır tekrar eden, uluslararası içerikten uzak niteliği de dikkate alındığında, tıpkı mevzuatımızda yer almayan diğer marka türleri (örneğin savunma markaları, sertifika markaları) gibi kafa karışıklığına yol açmaktadır. Bu yazının amacı da en azından “marka serileri” kavramı konusunda kısa da olsa bilgi vermektir.

Önder Erol Ünsal

Mart 2012