İSVİÇRE SAATLERİ BAŞARISINI NEYE BORÇLU?

IPR Gezgini sitesinin kurucusu ve yazarı Önder Erol Ünsal’ın 11 Mayıs 2021 tarihli “Saatler İçin Şekil Markalarının Benzerliği ABAD Genel Mahkemesinin Önünde: Longines v. Point Tec (T-615/19)” başlıklı yazısı, bir süredir yazmayı planladığım bu yazıyı hızlandırmama vesile oldu.

Saat denilince hemen herkesin aklına ilk önce İsviçre gelir. Bu algının oluşumundaki en önemli pay, etkin biçimde işleyen yasal düzenlemelere ve üzerine düşen sorumluluğu dirayetle yerine getiren sektöre aittir.  

“İsviçre saati”ni, “Sadece İsviçre’de üretilen saattir.” şeklinde basit bir kalıba sığdırmak mümkün değil. İsviçre’de saatler üzerinde “Switzerland” (İsviçre) ve “Swiss” (İsviçreli) kelimelerinin kullanımlarına ilişkin şartlar, 28.08.1992 tarihli Marka Koruması Kanununun 50 (2) maddesi uyarınca hazırlanan 23.12.1971 tarihli “Switzerland veya Swiss Adlandırmalarının Saatler İçin Kullanımı Yönetmeliği” ile düzenlenmiş durumda.

Yönetmeliğin 01.01.2019 tarihli düzenlemesinin resmi olmayan İngilizce çevirisinden edinilen bilgiler, aşağıdaki gibidir.

  • Yönetmeliğe konu olan saat, bileğe takılan zaman ölçüm aletidir. Esas fonksiyonu zaman ölçme olan aletin hareketli mekanizmasının genişliği/uzunluğu/çapı 60 mm’yi veya eşik (bridge)-plaka (plate) arasında ölçülen kalınlık ise 14 mm’yi geçemez. Bu boyutlardan hangilerinin esas alınacağına, sadece teknik açıdan zorunluluk durumu göz önünde bulundurularak karar verilir.
  • Bir saatte “Swiss” adlandırmasının (designation) kullanılabilmesi için:
  • tamamıyla mekanik olan saatin mekanik yapısı ve prototipinin bütünüyle İsviçre’de yapılması gerekir.
  • tamamıyla mekanik olmayan saatin; mekanik yapısı ve prototipinin bütünüyle İsviçre’de yapılmasının yanı sıra basılı devrelerinin tasarımının, ekran (display) ve yazılımının, mekanizması (movement) ve mekanizmasının montajının İsviçre’de yapılması; nihai kontrollerin İsviçre’deki üreticiler tarafından yapılması ve üretim maliyetlerinin en az % 60’ına karşılık gelen aşamaların İsviçre’de gerçekleşmiş olması gerekir. 
  • Bir saat mekanizmasının “Swiss movement” olarak adlandırılabilmesi, aşağıdaki koşulların karşılanmasına bağlıdır.
  • Tamamıyla mekanik olan saat mekanizmasının mekanik yapısı ve prototipinin bütünüyle İsviçre’de yapılması.
  • Tamamıyla mekanik olmayan saat mekanizmasının: mekanik yapısı ve prototipinin bütünüyle İsviçre’de yapılmasının yanı sıra basılı devrelerinin tasarımının, ekran ve yazılımının, parçalarının montajının İsviçre’de yapılması; kontrollerin İsviçre’deki üreticiler tarafından yapılması; üretim maliyetlerinin en az % 60’ına karşılık gelen aşamanın İsviçre’de gerçekleşmiş olması; montaj ücreti hariç olmak üzere, bütün bileşen parçalarının değerlerinin en az % 50’sini temsil eden parçalarının İsviçre’de üretilmesi.
  • İsviçre’de üretilen bileşen parçalarının değerini hesaplamada uygulanan kurallar aşağıdaki gibidir.     
  • Kadranın (dial) maliyeti; kadran ancak saatin elektronik işlevini oluşturuyor ve saati, bir elektro-optik ekran veya bir güneş modülü ile donatmak için kullanılıyorsa bileşen maliyetine dâhil edilir.
  • Montaj maliyetinin dikkate alınması ancak; sınai işbirliği ile imzalanan uluslararası anlaşmalar kapsamında ve “yabancı ülkede üretilen ile İsviçre’de üretilen bileşen parçalarının kalitelerinin eşdeğer olduğu, sertifikasyon prosedürüyle belgelenirse” mümkündür.   
  • Dikkate alınabilecek montaj maliyetinin miktarı, İsviçre’de üretilen bileşen parça kalitesine eşdeğer olduğu kabul edilen bileşenin maliyetinden daha fazla olamaz.
  • Avrupa Ekonomik Topluluğu ve AB üyesi devletler ile İsviçre Konfederasyonu arasındaki, saat ve saat endüstrisi ürünlerine ilişkin Anlaşmanın, 20.07.1972 tarihli Ek Anlaşması hükümleri geçerlidir.
  • “Swiss constituent parts” (İsviçre bileşen parçaları) adlandırması ancak, bu parçaların kontrollerinin İsviçre’deki üreticiler tarafından yapılması ve üretim maliyetlerinin en az % 60’ına karşılık gelen aşamanın İsviçre’de gerçekleşmiş olması halinde kullanılabilir.
  • Yönetmelik uyarınca bir saatin mekanizmasının İsviçre’de monte edildiğinin kabul edilebilmesi için, bileşen parçalarının tamamının İsviçre’de birleştirilmesi gerekir. Ancak aşağıdaki bileşenlere ait alt montaj (subassembly) işlemleri İsviçre dışında yapılabilir.
  • Tamamıyla mekanik olan saat mekanizmasının dişli çarkları.
  • Tamamıyla mekanik olmayan saat mekanizmasının elektronik modülleri; elektro-optik ekran modülleri; enerji toplama modülü; düzenleyici organ; dişli çarklar; yapıldıkları rotor ve bobinler dâhil olmak üzere motorlar.
  • Doğal koşullar nedeniyle İsviçre’de üretilemeyen doğal ürünlerin maliyetleri; objektif gerekçelerle İsviçre’de yeterli miktarda bulunmayan malzemelerin maliyetleri; ambalajlama maliyetleri; ulaşım maliyetleri; ticarileşme, pazarlama ve müşteri hizmetleri maliyetleri ile batarya maliyeti, üretim maliyeti dışında bırakılır.
  • İsviçre’de yeterli miktarlarda bulunmayan malzemelerle ilgili bilgiler; 23.12.1992 tarihli Marka Koruma Yönetmeliğinin 52 (k) maddesi uyarınca ve objektifliği güvence altına alınarak İsviçre saat endüstrisi tarafından sağlanır. Sektör içinde anlaşmazlık olması durumunda bağımsız üçüncü taraflara danışılır.  
  • “Switzerland” ve “Swiss” ibareleri ile “Swiss cross (İsviçre haçı)” şeklinin kullanımına ilişkin koşullar, aşağıdaki şekilde belirlenmiştir.
  • Yukarıda belirtilen özellikleri taşıyan saatlerin ve saat mekanizmalarının üzerinde; “Switzerland”, “Swiss”, “Swiss products” (İsviçre ürünleri), “Made in Switzerland” (İsviçre’de üretilmiştir), “Swiss quality” (İsviçre kalitesi)” vb diğer adlandırmalar ile “Swiss cross (İsviçre haçı)” şekli ve bunlarla ilişkilendirilebilecek nitelikteki tanımlamalar ve şekiller kullanılabilir.
  • Marka Koruması Kanununun 47 (3ter) maddesine göre “kaynak gösteren işaretler (indications of source)”; “ilgili ürünün bir bütün olarak” belirli bir coğrafi kaynaktan geldiği konusunda yanıltıcı değilse kullanılabilir. Bu kapsamda bir saat, bir bütün olarak “Swiss” olarak adlandırılma koşullarını taşımıyorsa, bileşen parçalarının yukarıda belirtilen adlandırmaları taşımalarına ancak, bu adlandırmaların tüketicinin göremeyeceği şekilde kullanılması halinde izin verilir.
  • “Swiss movement” olarak nitelendirilebilecek mekanizma içeren saatin üzerinde, “Swiss movement” adlandırması kullanılabilir. Ancak “movement” ibaresi tam olarak yazılmalı ve “Swiss” ibaresiyle aynı yazı tipi, boyu ve renkte olmalıdır.
  • Yukarıda belirtilen kurallar; söz konusu adlandırmaların başka dildeki çevirisi kullanılsa veya saatin gerçek kaynağı belirtilse yahut “tipinde, tarzında, stilinde” vb kelimelerle birlikte kullanılsa bile geçerlidir.
  • Yukarıdaki adlandırmaların doğrudan saatin veya ambalajının üzerinde kullanılmasının yanı sıra; bu adlandırmalarla birlikte saatin satışı, satışının teklifi veya saatin piyasa sürülmesi; bu adlandırmaların mağaza tabelaları, reklamlar, prospektüsler, faturalar, iş mektupları veya iş kâğıtlarında yer alması da kullanım olarak kabul edilir. 
  • Bir saat kasasının “Swiss” olarak adlandırılabilmesine ilişkin kurallar, aşağıdaki gibidir.
  • Damgalama, işleme veya parlatma gibi temel işlemlerden en az bir tanesinin İsviçre’de gerçekleşmesi.
  • İsviçre’de monte edilmesi.
  • İsviçre’deki üreticiler tarafından kontrol edilmesi.
  • Üretim maliyetlerinin en az % 60’ına karşılık gelen aşamaların İsviçre’de gerçekleşmesi.
  • “Switzerland” ve “Swiss” ibareleri ile “Swiss cross (İsviçre haçı)” şeklinin kullanımına ilişkin koşullar, saat kasaları için de geçerlidir.
  • “Swiss case” (İsviçre kasası) adlandırmasının, “İsviçre saati dışındaki saatler”in dış kasalarında kullanılması mümkündür. Ancak bu durumlarda, saatin veya saat mekanizmasının gerçek kaynağının, “açıkça görülebilecek biçimde saat üzerinde” belirtilmesi şartı aranır. 
  • “Switzerland” ve “Swiss” ibareleri ile “Swiss cross (İsviçre haçı)” şeklinin ve benzeri adlandırmaların saat kadranları ve diğer bileşen parçalar üzerindeki kullanımları da, temel olarak yukarıda belirtilen koşullara tabidir.
  • Saat kasaları, kadranlar, saat mekanizmaları ve diğer parçalar üzerinde; koleksiyon amaçlı tek numune olarak ihraç edilmek, İsviçre’de üretilmek ve satış amacı taşımamak kaydıyla “Swiss” ibareli adlandırmalar kullanılabilir.
  • Yönetmeliğin ihlali, Marka Koruması Kanununun cezai hükümlerine tabidir.

Yukarıda ana hatlarıyla yer verilen Yönetmelik hükümlerinde; üretimde kullanılan malzemelerin ve bileşenlerin üretimi ile saatin montaj işlemlerinin “tamamıyla İsviçre’de gerçekleşmesini zorunlu kılan” düzenleme bulunmadığından, coğrafi işaret sistemine uygun olmadığını düşünen okurlarımız olabilir. Bu noktada Yönetmeliğin birçok hükmünde;

  • Nihai kontrollerin İsviçre’deki üreticilerce yapılması gerektiğine ilişkin “doğrudan” atıfların,
  • Her bir saat bileşeninin maliyeti ile üretim ve montaj maliyetlerinin hesabına dayalı şartlar hakkındaki ve İsviçre’den temin edilemeyen malzemeler hakkındaki bilgilerin, ilgili sektörden temin edilmesi gerektiğine ilişkin “dolaylı” atıfların bulunduğuna ve bu atıfların da “sektörün kapasitesi ile saat üreticilerinin mesleki bilgi ve becerileri”ne işaret ettiğine dikkatleri çekmek isteriz.

Yönetmeliğin etkin biçimde uygulanabilmesini sağlayan teknik temellerin bağlı olduğu İsviçre saat endüstrisinin yapısı hakkında kısa bir bilgi verelim.

İsviçre saat endüstrisi, yaklaşık 500 üyeye sahip olan “İsviçre Saat Endüstrisi FH Federasyonu (Federation of the Swiss Watch Industry FH)” çatısı altında örgütlenmiş durumda.

FH Federasyonu, İsviçre saat endüstrisinin gelişimi ve korunması amacıyla; dünya ölçeğinde önemli bir referans teşkil eden Switzerland veya Swiss Adlandırmalarının Saatler İçin Kullanımı Yönetmeliğinin revizyonu çalışmalarına katılım da dâhil olmak üzere, aktif olarak çok yönlü çalışmalar sürdürmekte.

FH Federasyonunun istatistiki verilerine göre Amerika Birleşik Devletleri ve Çin, İsviçre saat endüstrisi için en önemli iki pazar. Bu sebeple FH Federasyonu, bu iki ülkede saatler için Swiss adlandırmalarının sertifika markası olarak korunmasını sağlamış ve ihlaller konusunda da dünya genelinde yasal mücadele vermekte.

İsviçre saat endüstrisi, İsviçre saatlerinin sahip olduğu itibarı koruma amacıyla, saat ustalarının yetiştirilmesi için teknik eğitim verilmesini de destekliyor.        

İsviçre saati ustası yetiştirilmesine ilişkin eğitim hizmeti ile konu hakkında danışmanlık hizmeti veren kuruluşlardan biri; 1966 yılında kurulan, bağımsız olan ve İsviçre saat endüstrisi tarafından desteklenen WOSTEP Foundation’dır.

İsviçre saati ustalarının almaları gereken eğitimler hakkındaki merakımızı, WOSTEP Foundation tarafından Ağustos 2023 – Mayıs 2025 tarihleri arasında verilecek eğitim programı üzerinden karşılayabiliriz. Tam zamanlı olan eğitim, 22 ayda toplam 3000 saat. Saat üreticisi firmaların müsait olma durumlarına göre 2 haftalık iş deneyimini de içeriyor. Aralık, haziran-temmuz ayları ile İsviçre’nin resmi tatilleri dâhil olmak üzere yılda 8 haftalık tatil var.

Yoğun içerikli bu eğitime, 21 yaşından büyükler katılabiliyor. Adayın, saat üretimi sektöründe tecrübesi olması beklenmiyor ancak İngilizce dilbilgisinin, IELTS 5,0 – 6,0 veya CEFR B2 seviyesinde olması gerekiyor. Katılım sınırlı ve listeye giren adaylar, ön eleme niteliğindeki 2 günlük test sınavına tabi tutularak yetenekleri ölçülüyor.

Konaklama, sağlık sigortası, resmi ücretler vb ücretler hariç olmak üzere; genel olarak eğitim materyallerini, belirli ürünlere ilişkin özel eğitimleri, fabrika ziyaretlerini vb ücretleri kapsayan eğitim ücreti ise 34.600 CHF (İsviçre Frangı).

Mekanik ve elektronik İsviçre saatlerini konu alan yoğun eğitim programını ve sınavlarını başarıyla tamamlayan katılımcılara, İsviçre saat endüstrisi ve endüstrinin tüm dünyadaki temsilcileri tarafından tanınan bir sertifika veriliyor.

Örgütlü olarak ve bilinçle çalışan sektörün, sektör tarafından desteklenen nitelikli eğitimin ve zeminini, bu iki güce dayandıran yasal düzenlemelerin, İsviçre saatlerinin itibarını sağlayan en önemli unsurlar olduğu düşüncesiyle yazımızı sona erdiriyoruz.

Gonca ILICALI

Haziran 2021

gilicali12@gmail.com


Kaynaklar:

https://www.fedlex.admin.ch/eli/cc/1971/1908_1915_1915/en

https://www.fhs.swiss/eng/swissmade.html https://www.wostep.ch/en

https://www.wostep.ch/en

Bir Cevap Yazın