Winter is coming (kış geliyor) diye diye Game of Thrones (Taht Oyunları) dizisi bizi sekiz koca yıl boyunca ekranlara kilitledi. Zaten dizinin İzlanda ve İrlanda’da çekilen bölümleri ağır kış şartlarında çekiliyordu, daha ne kadar kış gelebilirdi ki Allah aşkına! Demir tahta kim oturacak diye aramızda bahislere tutuştuk yıllarca, benim favorim Arya Stark idi ama maalesef taht bana göre hak edene yar olmadı.  

Game of Thrones dizi sektörünü dönüştürüp ona yeni bir boyut kattı ve kesinlikle çıtayı yukarı taşıdı.  Dizi aynı anda dört farklı ülkede çekiliyordu, kostümler ve kullanılan her eşya özenle elde çizilip oluşturuluyordu, her sezonda sayısız yeni karakter diziye dahil ediliyor ve eski karakterlerden birçoğu öldürülüyordu, sezonlar az sayıda  bölümden oluştuğu halde dinamik yapı  hep korunuyordu ve her bölüm sinema filmi tadındaydı.  Özellikle İzlanda’da çekilen  kısımlar şahaneydi! HBO yapımı bu dizi  George R. R. Martin’in epik fantezi serisi Buz ve Ateşin Şarkısı’ndan uyarlanmıştı. Aslına bakarsanız R.R. Martin “Buz ve Ateşin Şarkısı” derken İzlanda’ya referans veriyordu, zaten olaylar da İzlanda söylencelerinden/efsanelerinden temelleniyordu. İzlanda hakkında biraz bilgi sahibi olanlar burasının  gerçekten de buz ve ateş ülkesi olduğunu çok iyi bilir, çünkü orada yanardağların dibinde buzul göllerine rastlanır, İzlanda bir hayal ülkesidir adeta.

Dizinin öne çıkan karakterlerinden biri Emilia Clarke tarafından canlandırılan ve “Ejderhaların Annesi” diye anılan Batıdiyarı’nın veliahtı Daenerys Targaryen idi.Kısaca “Khaleesi” diye anılan bu karakter o kadar sevilmişti ki dizinin oynadığı dönemde birçok kişi yeni doğan kız bebeklerine Khaleesi adını verdi. Kitapların ve dizinin bir  özelliği de Khaleesi için hayali bir dil yaratılmasıydı.     

Kaleesi, ejderhalarının düşmanlarına alev püskürtmesini istediğinde onlara “DRACARYS” diyerek komut veriyordu. Bu George R.R. Martin tarafından yaratılmış “Valyrian” dilinde bir kelime idi. Yani  “DRACARYS” hayali/yaratılmış/fantezi bir dilde geçen bir kelime idi. Peki bu kelime marka olarak tescil edilebilir mi? Bu soruya Brezilya Marka ve Patent Ofisi’nin cevabı “hayır” olmuş.  

Brezilya’da 16/04/2019 tarihinde DRACARYS kelimesi için 33. Sınıfta değişik alkollü içecekleri kapsayan bir marka başvurusu yapılıyor. 17/07/2019 tarihinde HBO şirketi bu başvuruya itiraz ediyor. HBO yaptığı itirazda Brezilya Fikri Mülkiyet Kanunu’nda yer alan “edebi, artistik veya bilimsel  eserler ve bunların telifle korunan başlıkları, karıştırmaya sebep olacaksa veya (hak sahibiyle) bağlantılıymış izlenimi yaratıyorsa marka olarak tescil edilemez” şeklindeki maddeye dayanıyor. 

Brezilya Telif Hakları Kanunu’na göre telifle korunan eserler “insan tarafından yaratılmış, herhangi bir formda ifade edilmiş  veya herhangi bir  formda somutlaşmış, somut veya soyut, halihazırda bilinen veya gelecekte oluşacak formlardaki eserler” olarak tanımlanırken bunlara örnek olarak edebi eserlerin metinleri, artistik veya bilimsel eserler ve görsel-işitsel işler örnek olarak verilmiş. Bu durumda  DRACARYS kelimesini bu tanımlamanın içine sokmak biraz zor görünüyor aslında.

HBO şunları savunmuş itirazında temel olarak;

— DRACARYS yaratılmış bir kelime olduğundan başvuru sahibinin bu kelimeyi marka olarak tescil ettirmek için seçmesinde haklı bir neden yoktur. Başvuru sahibinin yegane amacı Game of Thrones dizisinin yarattığı şöhretten haksız faydalanmaktır.

— Bir ejderhanın ateş püskürtmesi ile alkollü bir içeceğin boğazda yarattığı yanma hissi arasında bir bağlantı vardır.

HBO’ya göre yukarıda  belirtilen temel iki husus bir ilişkilendirme ihtimali ortaya çıkarmaktadır.

Dosyayı inceleyen uzman telif hakları perspektifinden itirazı kabul ediyor ve DRACARYS kelimesinin tescilinin edebi ve artistik eserlerin başkaları adına marka olarak tescil edilemeyeceği hükmüne aykırılık oluşturacağını belirtiyor. Ve ayrıca,diyor uzman,  “her ne kadar “DRACARYS” sadece yaratma/hayali bir kelimeyse de bu kelime bir ürün üzerinde kullanıldığında hukuka aykırı bir bağlantı-ilişkilendirme gösterecek kadar bir bilinirliğe ulaşmış durumdadır.” Yani diğer bir anlatımla uzman diyor ki DRACARYS markasını taşıyan bir ürünle karşılaşan tüketiciler söz konusu ürünü Game of Thrones dizisi ile ilişkilendirecektir.

Başvurunun reddine dair karar Mayıs 2020 tarihinde veriliyor ve başvuru sahibi süresi içinde üst itiraza başvurmayınca dosya bu şekilde kapanıyor.

Hamiş; DRACARYS diye başvuru yapan birinin böyle bir tescili niçin almak istediği çok açık bence de,  Game of Thrones dizisinin ve bunun dayandığı kitapların ününden faydalanmak. O sebeple Brezilya Marka Ofisi’nin kararının doğru olduğunu düşünüyorum. Aslına bakarsanız bu tip dosyalar dünyanın birçok ülkesinde Marka ve Patent Kurumlarının önüne gelebiliyor, başvuru sahibinin  niyeti açık biçimde görülebiliyor olsa da kararın  hangi maddeye dayandırılabileceği ise bazen tartışmaya neden olabiliyordur muhtemelen.

Özlem Fütman

Kasım 2020

ofutman@gmail.com