“Söyleşiyoruz” serisinin Mayıs ayı söyleşisiyle tekrar karşınızdayız.
Konuğumuz Türk fikri haklar camiasının duayen isimlerinden MEHMET KAAN DERİCİOĞLU!
Kaan Bey fikri haklar alanında 1960’lı yıllardan başlayan büyük bir tecrübe ve bilgi birikimine sahip ve bu birikimi aktarma konusunda da büyük emek veriyor. Kendisiyle yüz yüze sohbet şansı elde etmiş herkes Kaan Bey’in fikri haklar alanında konuşmaktan ne derecede zevk aldığının farkındadır. Kaan Bey’in deneyimini ve alana olan tutkusunu IPR Gezgini okurlarına da yansıtmak istedik, kendisine söyleşi önerimizi götürdük ve kendisi bizi geri çevirmedi.
Kaan Bey’e kendisi ile söyleşi yapma teklifimizi ettiği için teşekkür ediyor ve bir gün bu söyleşiyi yüz yüze yapabilmeyi umarak başlıyoruz. Bugünkü söyleşide IPR Gezgini adına soruları Önder Erol ÜNSAL yöneltecek.
Kaan Bey, 1964 yılından beri, yani 2021 yılından geriye baktığımızda yaklaşık 60 yıldır fikri haklar camiasının içindesiniz. Bu neredeyse bir ömür demek ve bizlere inanılmaz geliyor. Fikri haklar alanına nasıl girdiniz, sektörden ayrılmayı, başka bir işle uğraşmayı hiç düşünmediniz mi, alana adanmışlığınız nereden kaynaklanıyor sorularının yanıtlarını da içerecek biçimde, bizlere biraz kendinizden, yaşam öykünüzden, zevklerinizden bahsedebilir misiniz?
Öncelikle belirteyim. Zaman o kadar dolu dolu ve hızlı geçti ki, bu kadar yılın nasıl geçtiği, bir film şeridi gibi hafızalarımızda yer alıyor.
1946 yılında İktisat ve Ticaret Vekaleti Sınai Mülkiyet Müdürlüğü’nde göreve başlayan ve emekli olana kadar Fikri Haklar konusunun içinde fiilen yer alan Rahmetli Babamız Hayri Dericioğlu’nun çırağı olarak işe başlamak büyük mutluluktu. Sınai Haklar konusunda öğrendiğimiz her şey, Hayri Dericioğlu’nun engin bilgisinden, sabırla çalışmasından ve ustalığından kaynaklanmış ve bizlere bu işi sevdirmiştir. Yazdığı kitapları ve yayınlanmış onlarca makalesi, günlük yazıları bizlere kılavuz olmuştur.
İlk yıllarda yapılacak iş sayısı çok az olmasına rağmen sektörden ayrılmayı düşünmediğimizi söyleyebilirim. O yıllarda bürokraside işler çok zordu. Ankara’da işleri olan bazı büyük şirketlerin temsilciliğini geçici bir süre için yaptığımızı bir istisna olarak belirtebiliriz.
İş sayısı çok az olmasına rağmen iş gelmesini beklemek yerine, İstanbul, Bursa, Balıkesir, Manisa, İzmir, Denizli, Afyon, Eskişehir, Antalya, Adana, Gaziantep illerindeki iş sahiplerini ziyaret ederek hizmetleri müşterilere götürerek uygulama yaptık. En yoğun iş ortamı İstanbul olduğu için, her hafta bir veya iki günü İstanbul’daki müşterilerimize ayırdık. Bu iş yapış yöntemi müşterilerde bilinçlenmeyi sağladı.
Alana adanmışlığın kaynağına ilişkin soruyu, yaşadığımız bazı sıkıntıları ve bunları çözmek için kişisel çabalarımızın bir kısmını anlatarak yanıtlamak istiyorum.
1960 ve 1970’li yıllar, marka sayısının az olduğu fakat artmaya başladığı yıllardı. Bu artışın nedeni, 12.03.1965 tarihinde 551 sayılı Markalar Kanunu’nun yürürlüğe girmesi oldu. Aslında TBMM ne verilen tasarıda yer alan çağdaş hükümlerin birçoğunun Kanun metninden çıkarıldığı bu Kanun metni, eski Nizamnameden sonra marka konusuna gene de ivme kazandırdı.
Marka taleplerinin artması ve bazı kamu kurumlarının tescilli markayı zorunlu kılması, marka seçimini zorlaştırmıştı. Hangi markalar tescilli? Bu marka tescil edilebilir mi? gibi sorular nedeniyle, özel bir marka fihristi yapmaya karar verdik ve ilk aşamada, ilk harflerine göre her harf için ayrı defterler tutarak bütün markaları yazdık. 1995 ten önceki marka tescillerinde Nice sınıfları yer almadığı için, yaklaşık 60 binden çok önceki marka tescillerinin sınıflandırmasını yaptık. Bu defterler daha sonraki yıllarda Türkiye’nin ilk marka veri tabanını olan Maraş’ı oluşturmamızı ve uygulamamızı sağladı.
Armut dibine düşermiş, sürekli okuyan ve yazan bir babanın çocuğu olarak, ben de sürekli okuyup yazmayı yaşam tarzı olarak seçtim. Kendi alanımda yazdığım kitaplar ve makaleler, verdiğim konferanslar, yönettiğim toplantılarda fikri haklar alanındaki bilgi açığını kapatmaya çalıştım. Birçok Holding, Şirket ve Üniversitelerde, fikri haklar ve özellikle patent konusunda alt yapı oluşturdum ve uygulamalı eğitim sundum. Üç patenti olan bir değerli şirketimizin 7000 patente ulaşımında katkım olduğunu sanıyorum. Üniversiteler ve kuruluşlarda verdiğim dersler ve eğitimler sırasında, konunun anlaşılması için bir BULUŞLAR ve PATENT SERGİSİ oluşturdum. “Siz De Buluş Yapabilirsiniz” başlığı ile sunduğum ve yüzlerce buluş ve patent örneğini içeren bu sergi bu günlerde bile ilgi çekebiliyor.
Yaşam öyküm için “her günümün fikri haklar ile dolu geçtiğini ve sürdüğünü” söyleyebilirim.
Yaklaşık 60 yıldır fikri haklar dünyasının içinde olmak Türkiye Cumhuriyeti tarihinde yürürlükte kalmış tüm fikri haklar mevzuatının canlı tanığı ve uygulayıcısı olmak anlamına geliyor. Sorunun yanıtının çok uzun olacağını tahmin etmekle birlikte, dilediğiniz şekilde özetleyerek, bizlere 1960’lardan bugüne mevzuat ve uygulamada gözlemlediğiniz ilerlemeyi ve/veya duraksamaları, eğer varsa, ilişkilendirdiğiniz temel kırılma noktaları çerçevesinde aktarabilir misiniz?
Türkiye’de fikri haklar alanı her dönem zorluk yaşamıştır. Bu zorluğun toplumun büyük kesiminin konunun önemini fark edememesinden kaynaklandığını sanıyorum. Türkiye’nin kalkınmasını istemeyen bazı kesimlerin lobi faaliyetlerinin de çok etkili olduğunu söylememiz yanlış olmaz.
1879 İhtira Beratı Kanunu’nun 116 yıl yaşaması ve kanunlaşamadığı için Kanun Hükmünde Kararname ile değişebilmesi; 1965 Markalar Kanunu Tasarısının TBMM de görüşülürken çağdaş denilebilecek hükümlerin tasarıdan çıkarılması; 1941 yılında Sayın Prof. Dr. Ernst Hirsch tarafından yazılan, o zamanın milletvekili Sayın Halide Edip Adıvar’ın özel çabaları ile 1952 yılında kanunlaşan Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu yerine, yeni çağdaş bir kanunun hazırlanamaması; Paris Sözleşmesi’nin temel hükümlerine ve kurucu üyesi olduğumuz Avrupa Patenti Sözleşmesi’ne çok geç katılmamız; PLT gibi bazı önemli uluslararası andlaşmanın henüz onaylanmaması, vb. konular kırılma noktaları için örnekler olabilir.
Türkiye toplumunun fikri haklar alanındaki isteksizliği, mevzuatın yenilenememesine ve Türk Sanayisinin ve uluslararası ilişkilerin olumsuz etkilenmesine yol açmıştır. Özel sektörü harekete geçirmek için sivil toplum kuruluşlarında çeşitli toplantılar yapılması planlamış ve uygulanmıştır. Devlet Planlama Teşkilatı bünyesinde düzenlenen Kalkınma Planı çalışmalarına katılım ve ayrıntılı raporlar hazırlanması, DPT Yönetimini de harekete geçirmiş, Türk Patent Enstitüsü Kuruluş Kanunu ile Patent Kanun Tasarılarının hazırlanması için Özel İhtisas Komisyonu kurulmasını sağlanmıştır. İhtira Beratı Kanunu gibi çok eski bir Kanunun yeni metninin hazırlanmasını sağlayan Komisyonun Raportörü ve Başkan Vekili olmak benim için büyük mutluluk olmuştur.
Altıncı Kalkınma Planı Bilim Araştırma ve Teknoloji Ana Planı Özel İhtisas Komisyonu’nda, Raportörlüğünü yaptığım, Sınai Mülkiyet Alt Komisyonu olarak başlayan çalışmalar, Yedinci ve Sekizinci Kalkınma Planlarında bağımsız Fikri Haklar Özel İhtisas Komisyonu’na dönüştü. Kanun Tasarısı Hazırlık Özel İhtisas Komisyonu çalışmaları tamamlanmasına ve taslaklar oluşmasına rağmen bu metinler TBMM ‘den geçemedi. Avrupa Birliği ile ilişkiler nedeniyle Patent Kanunu Tasarısı ve diğer sınai hak konuları Kanun Hükmünde Kararnameler olarak 1995 yılında gerçekleşti.
1995 yılında Kanun Hükmünde Kararname ile değişiklik olduktan sonra, buluş faaliyetlerinde artış zayıf olmuş ve 2006 yılına kadar Türkiye’de verilen yerli patent sayısı 100’den az olarak gerçekleşmiştir. 2019 yılında verilen 2003 adet yerli patent sayısı, Fransa, İngiltere, Birleşik Devletler ve Almanya’nın 1800’lü yıllarında verilen patent sayıları kadardır.
Türkiye’de patent başvurularının uzun yıllardır yeterli sayıya ulaşamaması, bu konudaki gelişmenin başlamadığının ve duraksamanın devam ettiğinin göstergesidir. Üzülerek söyleyebilirim, buluşlar ve patent konusundaki, Türkiye’nin bu sayısal fakirliğini Türk insanı bilmiyor.
Mevzuattaki en büyük eksiklik, değerli milletvekillerimizin hiçbir dönemde fikri haklar alanı ile ilgili Kanun Tasarılarını desteklememeleridir. 1965 Markalar Kanunu bazı değerli milletvekillerimiz tarafından hazırlanmış bir istisnadır. 2016 yılında kabul edilen Sınai Mülkiyet Kanunu bir başka istisnadır, ancak kabul edildiği günden beri ne zaman yenileneceği konuşulmaktadır.
Sizin mesleğe ilk başladığınız yıllarda sınai mülkiyet haklarının tescil otoritesi Bakanlık bünyesinde bir Daire idi sanırım. O daire zaman içerisinde evrilerek Türk Patent ve Marka Kurumu adlı büyük bir kurum haline geldi. O dönemdeki yapı ile Kurum’un şu andaki halini kıyaslamanızı ve bizlere o dönemde devletteki fikri haklar yapısından bahsetmenizi rica edeceğiz.
1957 yılında Sanayi Vekâletinin kuruluşu ile bağımsız bir müdürlük haline gelen Sınai Mülkiyet Müdürlüğü, kadrosu 10 kişiden az, küçük bir müdürlüktü. Bu durum 1964 yılında da aynı idi. Daha sonraki yıllarda idari yapı Sınai Mülkiyet Dairesi Başkanlığı olarak değişti. Daire Başkanlığı döneminde yaklaşık 50 personeli olan, son yıllarına kadar hukukçusu ve mühendisi olmayan, bir yapı söz konusu idi.
1994 yılında Türk Patent Enstitüsü kuruldu ve 2017 yılında Türk Patent ve Marka Kurumu olarak adı değiştirildi. Bugünkü durum ile önceki yapı arasında gerek idari ve gerekse yasal yapı bakımından çok fazla fark bulunmaktadır. Daire Başkanlığı döneminde yaklaşık 50 personeli olan bir yapı bugün çok değişti ve gelişti. Ulusal yasal düzenlemeler ile, PLT hariç, uluslararası andlaşmalar onaylandı. WIPO tarafından açıklanan son göstergelere göre Türk Patent bünyesinde, patent incelemeci olarak, 118 mühendis görev yapıyor.
Patent ve marka vekilleri dünyasında zamanda yolculuk yaparsak, 1960’lardan günümüze kısa analiziniz nasıl olur? Mevcut sınav sistemini, disiplin yönetmeliğini, mesleki kuralları nasıl değerlendiriyorsunuz? Her şey yolunda mı ve iyi yolda mı gidiyoruz yahut eğer varsa, sorunlu alanlar nelerdir sizce? Mesleğin duayenlerinden birisi olarak tabloyu patent ve marka vekilliği mesleği bağlamında nasıl görüyorsunuz?
1871 Alameti Farika Nizamnamesinin Yedinci Maddesi’nde, 1879 İhtira Beratı Kanunu’nun Altıncı Maddesi’nde ve 1965 Markalar Kanunu’nun 25. ve 29. maddelerinde “vekil” ve “vekâletname” den söz edilmektedir. 1965 Markalar Kanunu’nun 42. maddesinde Türkiye’de ikametgâhı olmayanlar için vekil tayini zorunluluk olarak belirtilmiştir.
1994 yılı öncesinde Patent ve Marka Vekilliği Mesleği ile ilgili özel bir yasal düzenleme olmadığı için, vekillerle ilgili hükümlerin Borçlar Kanunu’nun vekâlet akdi ile ilgili olduğu düşünülmüştür.
544 sayılı KHK ile Türk Patent Enstitüsü kurulduğu zaman ilk yasal hükümler, 30. madde ile oluşmuştur. 2015 ve 2017 yıllarında yayınlanan iki Yönetmelik vekillik yapacakların niteliklerini belirlemiş ve yeterlilik sınavını düzenlemiştir. 6/11/2003 tarihli ve 5000 sayılı Patent ve Marka Vekilliği ile Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanunu’nun 30 ve 30A maddeleri ile Patent ve Marka Vekilleri yasal düzenlemeye kavuşmuştur. Önceki yıllarda yayınlanan iki Yönetmelik 7.4.2021 tarihinde yeniden düzenlenmiştir. Gerek 5000 sayılı Kanun ve gerekse 7.4.2021 tarihli Yönetmelik, sınav, sicil ve disiplin konularında düzenleyici hükümler içermektedir.
Ancak vekillerin talebi, birçok ülkede olduğu gibi, Patent ve Marka Vekillerinin bir Birlik olarak kendi mesleklerini kendilerinin yönetmesidir. Patent ve Marka Vekillerinin gelecek planlarının bu yönde olacağı açıktır.
Patent ve Marka Vekilliği Mesleğinde günümüzün en büyük sorunu, yeterlilik almamış vekil olmayanların bu meslekteki yasa dışı faaliyetleridir. Yasa dışı faaliyetlerden her kesim zarar gördüğü için işbirliği yapılmasının zorunlu olduğunu düşünüyorum. Uzun yıllardır bu meslekte olan biri olarak işbirliği ile bu sorunun çözüleceğini düşünüyorum.
“Nasıl yapıyorlar” için birçok örnek var. Bunlardan biri: Ticaret unvanında patent bürosu veya benzeri bir ifade yazan bir limited şirket kuruluyor. Vekil olmayan bir ortak bu şirketin müdürü oluyor. Daha sonra “……. Patent Bürosu … Şirketi Müdürü” gibi unvan kullanılarak iş yapılıyor. İş yapılırken mutlaka bir vekil ile de işbirliği yapılıp vekilin adı kullanılıyor.
Fikri haklar ve koruması sizce günümüzde Türkiye’de hak ettiği değeri görüyor mu, yoksa sadece kağıt üzerinde veya söylem düzeyinde mi önemseniyor? Sizce bu alandaki önemli eksiklikler nelerdir ve halk veya ticaret dünyası bu hakların önemini içselleştirmiş durumda mı? Meslek hayatınızın başlangıcında müvekkillerinizden aldığınız reaksiyonlarla, şu an aldığınız reaksiyonlar arasında bir fark var mı?
Bu sorunun yanıtını verebilmek için bazı somut örnekleri dile getirmek gerektiğini düşünüyorum. Örneğin şu sorular önemli; Türkiye İnovasyon Endeksi’nde, Rekabet Gücü Endeksi’nde, patent başvuru sıralamasında kaçıncı sırada? Yabancılar Türkiye’den patent alıyorlar mı? Türkiye’nin ihracat birim fiyatı (Kg/$) ne kadardır? Vb.
Türkiye’nin sıralamaları: inovasyon endeksi 51., rekabet gücü 52., patent başvurusu (yerli + yurt dışına yapılan) 22., ilk sekiz ülkenin diğer ülkelere yaptığı 724784 patent başvurusundan alınan pay 11155 (%0.01), İhracat birim fiyatı 1.4 (Kg/$).
Yukarıdaki değerler, nüfusu 83,43 milyon olan Türkiye’nin fikri haklar alanında ve özellikle patent sisteminde hak ettiği değeri görüp görmediği hakkında fikir vermektedir. Örneğin, Türkiye’den ihracat yapılırken patentli ürünleri ihraç edenlerin birim fiyatı 3 kat, özgün endüstriyel tasarımlı ürünlerin 2,6 kat, yüksek teknolojili ürünlerde 11 kat artacağı konusunda somut veriler vardır. (Bakınız: TTGV Yayınları)
Bazı bilgilerin kâğıt üzerinde ve söylem düzeyinde kalmaması için anlamlarının açıklanması gerekiyor. Örneğin, Türkiye’de 2019 yılında 118 patent incelemecinin incelediği bir yıllık patent başvuru sayısı 4508. Bu durumda her incelemeci tarafından incelenen yıllık başvuru sayısı 38 ve aylık başvuru sayısı sadece 3 adet oluyor. WIPO göstergelerinde Türkiye’de bekleyen başvurusu sayısı 21750 (Tablo A44) olarak açıklanmıştır.
(İlk dört ülkenin incelenen ve bekleyen başvuru sayıları, bilgi için burada sunulmaktadır: Çin 1056375/992,227, ABD 895388/1059541, Japonya 226441/904,906, Kore 170160/354,302)
Türkiye’deki en önemli eksikliğin fikri haklar konusuna ve özellikle Ar-Ge’ye, yatırım yapılmamasıdır. Türkiye 83,43 milyon nüfusu ve üretim potansiyeli ile büyük bir ülkedir. Bazı Avrupa ülkelerinin nüfusları (milyon): İsveç 10, Norveç 5,35, Hollanda 17,32, İsviçre 8,57, İspanya 47,68, Avusturya 8,8 ile, karşılaştırıldığında Türkiye’nin büyüklüğü ortaya çıkmaktadır. Buluş yapılması ve yapılan buluşlara patent alınması Türkiye’de bir kültür olarak maalesef oluşmamıştır.
Fikri haklar alanında dile getirilmesi en büyük eksiklik, doğru kavramlardır. Doğru bilinen yanlışlar, fikri haklar alanında çok yaygın ve uygulamada kişilere zarar da verebiliyor. Kişilere bu kavram yanlış dediğiniz zaman gereksiz eleştiri olarak algılanabiliyor.
Birçok ülkedeki uygulamaların aksine “Türkiye’de neden patent numarası verilmiyor” dediğiniz zaman, “başvuru numarasındaki yıl ile numara arasındaki (/) ‘ı kaldırmak yetmiyor mu” yanıtını alabiliyorsunuz. ABD, Kanada, Birleşik Krallık ve daha birçok ülkede niçin patent numarası veriliyor? Bu soruyu yanıtlamak gerekiyor. Patent sisteminde iki önemli numara vardır. Yıl ile başvuru sayısını arada (/) ile gösteren başvuru numarası ve kaçıncı patentin verildiğini gösteren patent numarası. Örneğin 2020/01990 başvuru numarası ve TR 2020/01990 rüçhan numarasıdır. Başvuru numarası her yıl kaç başvuru yapıldığını ve patent numarası ilgili ülkede, ilk patent verilmeye başlanılan tarihten itibaren kaçıncı patentin verildiğini gösterir. Her başvuruya patent verilmediği için (/) kaldırılarak yapılan (202001990) numaralamada araştırma yapmak zordur. ABD den alınan aşağıdaki örnekte başvuru ve patent numarası görülmektedir.
Günümüzde en çok konuşulan konulardan biri, bir Türk şirketinin 1,8 milyar dolara bir Amerikan şirketi tarafından satın alınmasıdır. Söz konusu Amerikan şirketinin 662 patentine karşılık Türk şirketinin patenti yoktur. Çok başarılı satış işlemini, know-how olarak açıklamak mümkün olabilir. Eğer patentleri de olsa idi, belki de daha fazla değere satışı mümkün olabilecekti.
Geçmiş yıllarda müşterilerimizden en çok şikâyet aldığımız konu işlemlerin çok gecikmesi idi. Bazı konularda zaman sınırını ortadan kaldıran çevrimiçi uygulamalar iyice yerleşti ve benimsendi. Bu olay, gecikme nedeniyle olan şikayetlerin azalmasına yol açtı. Örneğin; patent, marka, endüstriyel tasarım başvurularının bütün aşamalarını internet ortamında görmeniz ve incelemeniz mümkün. Müşteriler de bizler gibi internet ortamına girerek bilgilere ulaşabiliyor ve yorum talep ediyor. Bazı ülkelerde uygulanan, ek bir ücret yatırılarak daha hızlı işlem yapılmasını talep edenler oluyor. TÜRKPATENT’in çevrimiçi ortamı ile EPO, WIPO, EUIPO, USPTO çevrimiçi ortamları karşılaştırıldığında, söz konusu ofislerin ortamlarının Türkiye’ye göre daha müşteri odaklı olduğu görülüyor. A.B.D.’nde patent vekilliği yapan bir arkadaşımızın sözü bu konuyu doğruluyor: Göreve yeni başlayan Birleşik Devletler Patent ve Marka Ofisi Başkanı, “müşteri veli nimetimizdir” ifadesini kullanmış. Bunu gerçekleştirmek için, yaklaşık 8000 patent incelemeci çalıştırılıyor.
Birikimlerinizi aktarmayı, ders vermeyi, kitaplar yazmayı ve gençleri fikri haklar alanında bilinçlendirmeyi önemli bir uğraş olarak benimsediğinizi biliyoruz. Fikri haklar eğitimi ve yazınının önemi hakkında neler söylemek istersiniz.
Fikri haklar eğitimi herkes için önemli ve gerekli. İster öğrenci, ister iş insanı, ister emekli olsun herkes eser oluşturabilir, küçük de olsa bir işletme kurabilir, bir işletmeye ortak olabilir. Bu yapılarda eser, ticaret unvanı, alan adı, marka, tasarım, buluş konuları gündeme geldiğinde, bazı ön bilgilere mutlaka ihtiyaç olacaktır. Bu konudaki ön bilgiler herkese kendi mesleki eğitimleri sırasında verilebilirse, kişilerin davranışları değişecek ve hangi kaynağa bakacaklarını hatırlayabileceklerdir.
Üniversitelerimizde her ders dönemi başında yapmaya çalıştığım bir anket olan “buluş, tasarım, eser, vb. fikir ürünleri konusunda üç soru sorunuz” konusu, üniversite 3. veya 4. sınıf öğrencilerinin konuya ilişkin bilgi düzeylerini açıklamaktadır. Sorularda genellikle eser, patent, endüstriyel tasarım ve markanın birbirleriyle karıştırıldıkları gözleniyor. Öğrencilerin büyük çoğunluğu, Türkiye’den patent alınınca bütün ülkelerde korunuyor, sanıyor. Uzun yıllardır süren üniversite deneyimim, kavramları mutlaka örnekler vererek anlatmak gerektiğini bana öğretmiştir.
Türk toplumu az okuyan bir toplum. Yazın konusunda, okuduklarımızın kısa haber özetleri halinde haber yapılmasını tercih ediyorum. Zaman buldukça sosyal medyada bu tür haberler yapmaya çalışıyorum. Bir buluş öyküsü yerine, bir buluştan nasıl para kazanmış, daha çok ilgi çekiyor.
Türk ticari hayatının merkezi tartışmasız biçimde İstanbul; ancak siz meslek hayatınız boyunca Ankara’da kaldınız ve çalıştığınız şirketin merkezi de hep Ankara’daydı. Neden Ankara? İşleri İstanbul’a taşımayı hiç düşünmediniz mi?
Ailem Üsküdarlı. Ankara’ya yerleştikleri için, Ankara’nın tercih edilmesini doğal karşılıyorum. Ankara’nın başkent oluşu, ilgili Bakanlığın Ankara’da oluşu kararı etkilemiş olabilir. Ticaret yaşamının merkezi İstanbul olduğu için müşteri ziyaretleri için uzun yıllar her hafta bir veya iki gün İstanbul’a gidiş söz konusu olmuştur. Mimar Sinan, Bilgi ve İstanbul Teknik Üniversiteleri’nde ders verirken bir süre İstanbul’da yaşadım. Ankara’da yaşamın daha kolay olduğu kesin. Bugün, İstanbul’da evden çalışan ekibimiz var.
Hoş sohbetinizi ve eğlenceli anılarınızı ben çok iyi biliyorum. Meslek hayatınızdan gülerek hatırladığınız anıların sayısının çok olduğunu tahmin etmekle birlikte, sizde en çok iz bırakan bir veya birkaç mesleki anınızı bizimle paylaşabilir misiniz?
Anımsadığım bazı olayları sunmaya çalışacağım.
Diyarbakır’dan gelen bir müşterimiz kolonya üretimi için çok renkli kutular yaptırmış. Çok masraf yaptığı kesin. Ancak kutudaki marka bir başkası adına tescilli. İki seçeneği var. Ya önceki markayı satın alacak ya da kutuları iptal ederek yeni markalı kutular ürettirecek. Kişiye bunu söylemek çok zor. “Ankara’da bir başka işiniz varsa onu halledin, siz dönünceye kadar biz gerekli hazırlıkları yapalım” dedim. Diyarbakır’daki baskıyı yapan matbaacıyı aradım. Mevcut baskıları bozmadan üzerinde değişiklik yapılabileceğini öğrendikten sonra, markanın başına G ve sonuna Ü harfi ekleyip ekleyemeyeceğini sordum. Mümkün olduğu anlaşılınca, değerli müşterimizin markası ÖZGÜL iken GÖZGÜLÜ oldu.
Kişisel girişim olarak çamaşır suyu üretmek isteyen değerli müşterimizin tescil ettirmek istediği markadan daha çok ambalaj şekli önemli idi. Getirdiği örneği gördükten sonra, en yakın marketten X markalı bir çamaşır suyu alınmasını istedim. Sanırım pazarda en çok satan çamaşır suyu ambalajı ile değerli müşterimizin tescil istediği markadaki ambalaj aynı idi. Bunun mümkün olmadığını anlatmak biraz değil epey zor oldu.
Soyadları aynı olan iki ayrı kişi, çok farklı konularda aynı markanın tescil sahipleri. 1986 yılında tescil alan marka sahibinin yetkilisi ihtarname göndererek, müvekkilinin soyadı olan markanın tescilli olduğu 1986 yılından beri kullanıldığını belirterek kullanıma son verilmesini talep etmiş. Kullanıma son verilmesi için ileri sürülen bütün somut kanıtları da belirtmiş. Konuyu inceledikten sonra, somut kanıtların tümü için aynı düşüncelerde olunduğu, 1976 yılından beri tescilli olan söz konusu markada öncelik hakları bulunduğu, 1986 yılından beri tescilli olan sonraki markanın kullanımına son verilmesi gerektiği … ihtarnameye yanıt olarak iletilmiştir.
Yazılacak çok fazla anı var. Çok ilginç olan bir markayı da anlatarak bu konuyu kapatmak istiyorum. İstanbul Eminönü semtinde bir üretici toz deterjan için marka tescili talep etmişti. Marka OWO idi ve dikdörtgen kutu üzerinde sunulmuştu. Kutuyu ters çevirince OMO olduğu ve bu markanın tescil edilemeyeceğini söylediğim zaman, “lütfen ters çevirmeyin” ifadesini kutu üzerine yazacaklarını söylemişlerdi.
IPR Gezgini’ni takip ediyor musunuz? Sitenin Türkiye’de fikri haklar alanına katkısını olumlu veya olumsuz yönleriyle değerlendirebilir misiniz? Bizlere kendimizi geliştirmemiz için önerileriniz olur mu?
IPR Gezgini’nin her sayısı yayınlanınca öncelikle baktığım bir yayın oldu. Sitenin fikri haklar konusuna olumlu katkıları olduğu kesin. Kişisel görüşümün kanıtı olarak, önerilerime göre verilen Sertaç Köksaldı Başarı Ödülü gösterilebilir. IPR Gezgini’nin en önemli katkısı, bazı yeni konuların veya yargı kararlarının ayrıntılı olarak işlenmesidir. Bazı fikri hak konularında yalnız IPR Gezgini’nde doyurucu bilgi var. Genç yazarlara yazı yazmak fırsatı vermeniz çok olumlu. Yayınlarımdaki kaynaklar arasında mutlaka IPR Gezgini’ni belirtiyorum.
Genelde merak edilen ve az işlenen konulara yer vermeniz çok olumlu ve öğretici. Özellikle bilgisayar yazılımları, bilgisayar programları, ara yüzler, yapay zekâ, makine öğrenimi, internet alan adı anlaşmazlıkları, ticaret sırları, haksız rekabet, patent sisteminde teknoloji transferi ve ticarileştirme, lisans sistemi, vb. konular ilgi çekecektir.
Kaan Bey, son olarak geçen ay öğrendiğimde beni gülümseten bir konuyu paylaşarak, sizden görüşünüzü öğrenmek istiyorum. 2014 yılında sizden tamamen habersiz biçimde bir konuşmanızın kaydı kullanılarak bir rap albümünün introsu hazırlanıyor, YouTube linkini aşağıda paylaşıyorum. Bunu seneler sonra tesadüfen fark edenler oluyor ve konu size ulaşıyor. Bunu dinleyince fikri haklar alanında çalışan bir kişi olarak neler hissettiniz, kariyerimin ilerleyen yıllarında Rap yıldızı da oldum dediniz mi?
Bir rap şarkısını dilemem için kayıt bana sunulduğu zaman kimin söylediğini ve neden bana dinletmek istediklerini anlamamıştım. Bir konferanstan alınmış kendi sesimi duyunca çok şaşırdım ve ilk tepkim “Böyle bir şey olamaz neden yapmışlar!” oldu. Tekrar dinledikten sonra, konferansta söylediklerimi karıştırmış olduklarını anladım. Bern Sözleşmesinde Victor Hugo ve Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda Halide Edip Adıvar’ın katkılarını anlatmıştım. Aslında bu konuda deneyimim vardı. Canlı yayın yapılan bir televizyon programında sanatçıdan bir şarkı istemiştim. Saz ekibi şarkının notalarını bulup çalmışlar ve sanatçı yerine bana söyletmişlerdi. Haber verselerdi daha düzgün bir kayıt olabilirdi. Sonuçta bir rap şarkısında da yer almış oldum.
Kaan Bey’e bize ayırdığı zaman ve verdiği samimi yanıtlar için çok teşekkür ediyoruz. Fikri haklar dünyamızda geçmişten günümüze doğru yaptığımız yolculuk hepimiz için bilgilendirici ve bir o kadar da keyifli oldu umuyoruz ki.
Söyleşiyoruz’un sonraki konuğuyla yapılan şöyleşi de çok ilginizi çekecek. Görüşmek üzere!
IPR Gezgini
Mayıs 2021