Son yıllarda gerek ülkemizde gerekse dünyada artan tüketim çılgınlığının belki de en yüksek noktaya ulaştığı, alışveriş uğruna tüketici ve satıcı tarafından çok çeşitli uğraşların verildiği güne verilen isim: Black Friday. ABD’de Şükran Günü’nden sonraki Cuma günü mağazalardaki büyük indirimler nedeniyle oluşan yoğun kalabalık, sokaklardaki trafik karmaşası, hatta ölümlere yol açmış izdihamlara yapılan bir atıf esasında “Black Friday” ismi. Günümüzde ise, sadece ABD’de değil, pek çok ülkede adeta sabırsızlıkla beklenen alışveriş günü olan bu ismi dünyanın çeşitli yerlerinden marka olarak tescil ettirmenin birçok kişinin aklına gelmiş olması bizleri şaşırtmasa gerek.
Bu yazımızda “Black Friday” ibaresinin marka olarak tescili talebiyle 2013 yılında Alman Patent ve Marka Ofisi’ne yapılan bir marka başvurusundan bahsetmek istiyoruz:
Hong Kong menşeili Super Union Holdings Ltd. Almanya’da 2013 yılında “Black Friday” ibaresi için pek çok ürünün perakendeciliği hizmetini içeren 35. sınıfın da yer aldığı bir marka başvurusu yapar ve tescilini elde eder. (Tescil no: 302013057574) Zaman içerisinde, özellikle “Black Friday” ifadesinin kullanımının artışıyla beraber marka sahibi Super Union Holdings ve markanın inhisari lisansını alan firma (www.blackfridaysale.de web sitesinin sahibi) Black Friday GmbH promosyon ve reklam amacıyla “Black Friday” ifadesini kullanan Alman piyasasındaki şirketlere markanın ihlal edildiği gerekçesiyle ihtar yollar. Söz konusu ihtar aynı zamanda firmaları “Black Friday” ibaresinin kullanımı için yüksek meblağda bir lisans sözleşmesi yapmaya da yönlendirmektedir. İhtarı alan şirketlerin bazıları “Super Friday/ “Cyber Monday” gibi alternatiflere yönelirken bazıları ise, söz konusu markanın ayırt edici olmadığı gerekçesiyle Alman Patent ve Marka Ofisi’ne markanın hükümsüzlüğü talebiyle başvurur. Süreç sonunda, Alman Patent ve Marka Ofisi’ne içlerinde PayPal, Puma, Amazon gibi firmaların da bulunduğu pek çok firma tarafından çekişme konusu “Black Friday” markasının hükümsüzlüğü istemiyle yaklaşık 17 adet hükümsüzlük talebi gelir. Hükümsüzlük talepleri, “Black Friday” ibaresinin başvuru tahinden önce reklam/promosyon çalışmalarında pek çok firma tarafından kullanıldığına ilişkin delilleri kapsamakta ve dolayısıyla ibarenin başvuru anında da ayırt edicilikten yoksun olduğunu ileri sürmektedir.
Mart 2018 tarihinde, Alman Patent ve Marka Ofisi “Black Friday” ifadesinin reklam ve promosyon faaliyetlerinde tüm piyasa oyuncularının kullanımına açık, Almanya’da günlük dile yerleşmiş bir ibare olduğu, ticari kaynak gösterme fonksiyonunu yerine getirmediği ve ayırt edici olmadığı gerekçesiyle markanın hükümsüzlüğüne karar verir. (Decision of the German Patent and Trademark Office of 27 March 2018 (ref. no. 30 2013 057 574 – S 33/17/Lösch)) Akabinde, başvuru sahibi kararı Alman Federal Mahkemesi’ne taşır. Bu yazının yayınlandığı tarihte, Federal Mahkeme henüz kararını vermemiş olmakla beraber son duruşmada “Black Friday” ifadesinin Almanya’da başvurusunun yapıldığı 2013 tarihinde, ortalama Alman tüketiciler tarafından nasıl anlaşıldığına ilişkin bir ayırt edicilik değerlendirmesi yapılması ve bu değerlendirmenin redde konu tüm mal/hizmetler bakımından ayrı ayrı irdelenmesi gerektiğinin üzerinde durulmuştur.
Söz konusu dava ile ilgili gelişmeleri takip edecek olmakla beraber, “Black Friday” gibi, promosyon amacıyla geniş bir coğrafyada kullanılan bir ibarenin bile, geçmişteki tescilinin ortaya çıkardığı sorunlar göz önüne alındığında, benzer risklerin farklı ülkelerde, farklı ibareler bakımından da ortaya çıkma ihtimali nedeniyle firmaların kullanmayı düşündükleri ibarelerin başkası adına tescilli bir marka olup olmadığına ilişkin bir ön araştırma yapmalarının karşılaşabilecekleri sorunları bertaraf etmek adına oldukça önemli olacağını belirtmek isteriz.
Başak KARADENİZLİ
basak.karadenizli@gmail.com
Aralık 2019