Günümüzde, özellikle popüler dizilerde ve filmlerde yer alan kurgu karakterlerin hukuki uyuşmazlık dünyamıza hızlı bir giriş yaptığı su götürmez bir gerçek haline geldi. Söz konusu uyuşmazlıkların büyük çoğunluğunun fikri haklar sektörüne ilişkin olduğu gerek magazinsel boyutta yapılan değerlendirmelerden gerek IPR Gezgini’nde yayımlanan birçok benzeri yazıdan anlaşılabilmektedir.
Bu yazının konusu olan “Pierre Cadault” kararında, Avrupa Birliği Fikri Mülkiyet Ofisi (EUIPO), 2 Ekim 2020 tarihinde Avrupa Birliği’nde prömiyeri yapılan ve Netflix’te yayınlanan “Emily in Paris” dizisindeki ünlü bir kurgusal karakterin adına ilişkin ortaya çıkan ihtilafı değerlendirmiştir.
“Emily in Paris”, Amerikalı bir kızın Paris’te geçen, pamuk şekerden daha pembe olarak nitelendirilmesi yanlış olmayacak, hayatını bizlere aktarırken, kimilerimiz tarafından Avrupa’nın en güzel şehirlerinden biri olarak nitelendiren Paris’in tanıtımına katkı sağlaması sebebiyle de oldukça konuşulan bir dizi haline geldi. Öyle ki dizinin turizme, ekonomiye katkısı o kadar olumlu oldu ki bir başka gözde Avrupa ülkesi yeni sezonun kendi başkenti olan Roma’da devam etmesi için elinden geleni yaptı ve hali hazırda dizinin çıkış noktasını da oluşturan Fransa’nın bu konudan memnuniyetsiz olduğu duyumlar arasında. Dolayısıyla, özellikle gençler arasında popüler olan bir dizinin Avrupa’nın tanıtımı için büyük bir proje haline dönüşmesi, diğer birçok ünlü şehrin de gözlerini diziye dikmesine sebep oldu. Bu durumda önümüzdeki sezonlarda Emily sırayla tüm Avrupa’yı gezecek bir karakter haline gelirse şaşırmamamız gerekecek.
Bunun yanı sıra kültürel popülaritenin arkasında, dizinin moda sektörüne de hitap ettiği göz önünde bulundurulduğunda, dizide yer alan kurgu karakterlerin, bizim dünyamızda, bir şekilde taklit edilerek kullanılmasının bir fırsat olarak nitelendirildiği bir gerçek.
Kasım 2020’de Netflix, dizinin ikinci sezon için onay aldığını duyurdu ve ikinci sezon 22 Aralık 2021 tarihinde prömiyer yaptı. Ocak 2022’de Netflix, dizinin üçüncü ve dördüncü sezon onayı aldığını duyurdu. Üçüncü sezon 21 Aralık 2022 tarihinde prömiyer yaptı. İlk sezonun başından itibaren, ikonik haute couture ve moda karakteri olarak anılan “Pierre Cadault” karakteri dizide yoğun bir şekilde yer aldı ve birçok olayın ana unsurunu oluşturdu.
Dosyaya sunulan deliller de incelendiğinde itiraz sahibi dizinin küresel bir başarı elde ettiğini ve “Pierre Cadault” adlı ikonik kurgusal karakterin, dizinin Ekim 2020’deki çıkışından itibaren Avrupa Birliği dahil olmak üzere dünya çapında tanındığını açıkça kanıtladı.
İnceleme konusu ihtilafta, hükümsüzlük talebinde bulunan “Viacom International Inc.” (“VIACOM”), Emily in Paris dizisinin yapımcısıdır. VIACOM’a göre başvuru sahibi, “Webtendances, SASU”, tüm bu popülariteden haberdar bir şekilde dizinin Avrupa Birliği’nde gerçekleşen lansmanından 2 yılı aşkın bir süre sonra, 31 Mart 2023 tarihinde 18 856 899 sayılı “Pierre Cadault” markası için başvuru yapmış ve marka 21 Temmuz 2023 tarihinde tescil edilmiştir. VIACOM, bu tescile karşı sessiz kalmamış ve markanın kötü niyetli bir başvuru sonucu tescil edilmesi gerekçesiyle hükümsüz kılınmasını EUIPO’dan talep etmiştir.
Hükümsüzlük talebi sahibi, son derece ayırt edici olan ve olağan koşullar altında kimsenin aklına gelmeyecek ünlü “Pierre Cadault” kurgusal karakterinin adını marka olarak tescil ettiren başvuru sahibinin bu ibareyi seçmesinin altında yatan amacın, diziden ve ikonik kurgusal karakterinin itibarından kendi yararı için faydalanmak olduğunu vurgulamıştır.
Ayrıca, hükümsüzlük talebi sahibi; dizideki “Pierre Cadault” karakterinin tanınmış bir moda tasarımcısı olması, tescilli markanın kapsadığı malların esasen lüks, haute couture ve moda ile ilişkilendirilmiş ürünler olması, bu malların da kurgu karakterin dizideki mesleğinin/sektörünün içerisinde yer alan mallar olması hususlarını dikkat çekici olarak nitelendirilmiştir. Dolayısıyla, hükümsüzlük talebi sahibine göre, tescille korunan ürünlerin, diziden türetilmiş bir ürün yelpazesini geliştirmiş olan VIACOM’dan çıktığına dair halkı yanıltması kaçınılmazdır.
Bu nedenle, VIACOM, başvuru sahibinin marka koruması yoluyla, moda ve haute couture ürünleri ile bağlantılı olarak ikonik karakter ‘Pierre Cadault’ adını kasten benimsemeye çalıştığını; bu eylemin tek amacının VIACOM’un itibarından haksız biçimde yararlanmak olduğunu iddia etmiştir. Kaldı ki başvuru sahibinin uyuşmazlığa konu ibareyi korumak için meşru nedeni bulunmadığının altı çizilmiş ve tescilin kötü niyetli olduğu belirtilmiştir.
VIACOM iddialarını kanıtlamak için birçok delil sunmuştur. Söz konusu deliller, bu yazıda listelenmeyecektir, ancak bunlara erişmek isteyen okuyucularımız https://euipo.europa.eu/eSearch/#details/trademarks/018856899 bağlantısından kararın İngilizce orijinal haline ulaşabilirler[1].
EUIPO, hükümsüzlük talebi sahibi tarafından iddia edilen kötü niyet iddiasının ayrıntılı bir şekilde incelenmesi gerektiğini ve her ne kadar kesin bir hukuki tanımı olmasa da tespiti için belli koşulların ispatlanması gerektiğinden, somut olay bakımından da bu koşulların irdeleneceği vurgulanmıştır.
- Genel kural olarak, kötü niyetin tespiti için, öncelikle, başvuru sahibinin açıkça bir dürüst olmayan niyeti yansıtan bir eylemde bulunması ve ikincil olarak, bu eylemin ölçülebileceği ve daha sonra kötü niyet olarak nitelendirilebileceği nesnel bir standardın olması gerekmektedir. Başvuranın davranışı, kabul edilen etik davranış ilkelerinden veya dürüst ticari ve iş uygulamalarından sapıyorsa kötü niyet vardır; bu durum, her bir olayın nesnel gerçeklerini belirli standartlarla karşılaştırarak tespit edilebilir (Genel Avukat Sharpston’un 12/03/2009 tarihli görüşü, C 529/07, Lindt Goldhase, EU:C:2009:148, § 60).
- Başvuru sahibinin bir marka başvurusu yaparken kötü niyetli olup olmadığı, belirli davaya ilişkin tüm faktörler dikkate alınarak genel bir değerlendirmeye tabi tutulmalıdır (11/06/2009, C 529/07, Lindt Goldhase, EU:C:2009:361, § 37).
- Kötü niyetin varlığını ispat yükü itiraz sahibine aittir; iyi niyet, aksi kanıtlanana kadar varsayılır.
Avrupa Birliği Adalet Divanı’nın C-529/07 sayılı Lindt Goldhase kararı çerçevesinde, kötü niyetli markalara ilişkin incelemede çeşitli faktörlerin özellikle dikkate alınması gerekmektedir. Bu faktörler sırasıyla;
(a) Başvuru sahibinin, bir üçüncü tarafın, itiraza konu marka ile karıştırılabilecek benzer bir işareti benzer ürünler için kullandığını bilmesi veya bilmesi gerektiği gerçeği;
(b) Başvurunun, üçüncü tarafın bu tür bir işareti kullanmaya devam etmesini önleme niyeti;
(c) Üçüncü tarafın markayı ve tescil edilmek istenen markanın sahip olduğu yasal koruma derecesi; ve
(d) Başvuru sahibinin, itiraza konu markayı başvurduğunda meşru bir sebebinin olup olmadığı
olarak sayılmıştır. Bu konuya ilişkin ayrıntılı bilgiye IPR Gezgini’nde de yayınlanmış olan CP 13 sayılı “Kötü Niyetle Yapılmış Marka Başvuruları” ilişkin bilgilendirme metninden ulaşılabilir[2].
Yukarıda belirtilenler, başvurunun kötü niyetle yapılıp yapılmadığını belirlemek için dikkate alınabilecek birçok faktörden sadece örneklerdir; başka faktörler de göz önünde bulundurulabilir (14/02/2012, T 33/11, BIGAB, EU:T:2012:77, § 20-21; 21/03/2012, T 227/09, FS (fig.), EU:T:2012:138, § 36).
Kabul edilen genel kurallar çerçevesinde, EUIPO İptal Birimi incelemeyi gerçekleştirmiş ve aşağıdaki sonuçlara ulaşmıştır.
Hükümsüzlük talebi sahibi sunmuş olduğu deliller ile Ekim 2020’de Avrupa Birliği’nde gösterime giren “Emily in Paris” dizisinin ünü nedeniyle, başvuru sahibinin dizideki kurgusal moda tasarımcısı ‘Pierre Cadault’un varlığından haberdar olmamasının mümkün olmadığını göstermiştir.
“Pierre Cadault” isimli kurgusal moda tasarımcısı, dizinin ilk üç sezonunda (2020, 2021 ve 2022) kalıcı bir karakter olarak yer almıştır. Bu başarılı dizi (izlenme sayıları ve sosyal medya, dergiler, diziyi anan TV programları gibi geniş kanıtlarla desteklenmiştir) gençlere hitap etmektedir ve özellikle moda, gençlerin en önemli ilgilerinden biri olarak kabul edilmelidir. Hükümsüzlük talebine konu işaretin kapsadığı ürünler -Sınıf 3 (kozmetik ve parfüm dahil), Sınıf 9 (özellikle güneş gözlükleri), Sınıf 14 (takı ve saatler), Sınıf 18 (özellikle deri eşyalar) ve Sınıf 25 (giyim, ayakkabı, baş giysileri) gibi- aynı zamanda ticari hayatta yaygın olarak karşılaşılan ürünlerdir. Kurgusal karakter, dizinin ana karakteri değildir, ancak dizinin ünlü olması, hükümsüzlük talebine konu markayı oluşturan karakterin aynı isminin bilindiğini varsaymak için yeterlidir.
Hükümsüzlük talebi sahibi, ünlü bir dizideki karakter için benzer bir işareti kullandığını ve dizinin gençleri hedef aldığını, itiraza konu marka başvurusu öncesinde de birkaç yıl boyunca Avrupa Birliği genelinde bunu gerçekleştirdiğini deliller ile kanıtlamıştır.
Bu çerçevede EUIPO İptal Birimi, inceleme konusu markanın, diziyi izleyen aynı kitleye hitap eden ürünler için tescil edilmesinin tesadüfi olamayacağı, dolayısıyla “Pierre Cadault” karakterinin başvuru sahibi tarafından bilindiğinin varsayılabileceği görüşüne varmıştır.
Ancak, içtihatlarda belirtildiği gibi, marka sahibinin, hükümsüzlük talebini yapan tarafın, benzer ürünler için benzer bir işareti kullandığını bilmesi veya bilmesi gerektiği faktörü, kötü niyetli tescil sonucuna ulaşmak için tek başına yeterli değildir. Aynı zamanda diğer koşullardan olan, başvuru sahibinin, itiraza konu markayı kullanmak amacıyla başvurmadığının, yalnızca bir üçüncü tarafın pazara girmesini engellemek için başvurduğunun, ortaya çıkması halinde kötü niyet göstergesi olabilir (11/06/2009, C 529/07, Lindt Goldhase, EU:C:2009:361, § 44). Aynı durum, başvuru sahibinin tek amacının bir üçüncü tarafın pazarda kalmasını engellemek olması durumunda da geçerlidir. Başvuru sahibinin başvuru niyetlerinin meşru hedefler peşinde olup olmadığı da göz önünde bulundurulmalıdır. Başvuru sahibi, herhangi bir yanıt vermediği için meşru niyetleri olup olmadığını açıklamamıştır.
Hükümsüzlük talebinde bulunan taraf, ‘Emily in Paris’ dizisi için bir üne sahip olduğunu, bu dizinin içinde “Pierre Cadault” adında bir kurgusal moda tasarımcısının kalıcı karakterinin bulunduğunu kanıtlamıştır. Ayrıca, bu tür ürünler ve kamu için modanın çekici olduğunu ve başvuru sahibinin markasını kullanmasıyla haksız avantaj sağlayabileceğini sosyal medya aracılığıyla göstermiştir.
Markanın kapsamında bulunan ürünler, giyim veya parfüm gibi ticari olarak yaygın olarak kullanılan ürünlerdir. Bu nedenle, hükümsüzlük talebine konu markanın tescil edilmesiyle, marka sahibinin hükümsüzlük talebi sahibinin ticari faaliyetini engellemeye çalıştığı ve “Pierre Cadault” karakterinin ve ait olduğu dizinin ününden haksız yarar sağlamaya çalıştığı inancı makul bir şekilde ortaya çıkmaktadır.
Günümüzde bir film veya televizyon dizisinde yer alan karakterlere ilişkin ürünlerin; bu filmlerin veya dizilerin gösterime girmesinden önce ilgili film veya dizilerin tanıtımı yapmak veya bu vakada olduğu gibi, gösterimden sonra kamuoyunun ilgili filme, diziye veya bunlarda yer alan karakterlere ilişkin bilgisinden faydalanmak amacıyla ticarileştirilmesi çok yaygındır. İncelenen vakada hükümsüzlüğü talep edilen marka tescili kapsamındaki ürünler, genellikle filmlerin ticarileştirilmesinde yaygın olarak karşılaşılan ürünlerdir ve eğer yeterince bilinir durumda iseler, kurgusal karakterlerin sadece isimleri için de marka başvurusunda bulunmak kabul edilebilir bir pazarlama çalışmasıdır.
Bu nedenlerle EUIPO İptal Birimine göre sunulan deliller kapsamında, marka başvurusunun gerçek hak sahibi olan VIACOM’un rızası olmadan yapıldığının kabul edilmesi gerekmektedir. Marka sahibi, “Pierre Cadault” markasını elde etmeye yönelik olarak, makul ticari bakış açısına sahip kişilerin kabul edilebilir ticari davranış standartlarının altında sayabilecek şekilde hareket etmiştir (31/10/2012, R 1163/2011 1, TONY MONTANA.). Yukarıdaki değerlendirmeler ışığında, EUIPO İptal Birimi, marka sahibinin kurgusal karakter ‘Pierre Cadault’ adı için marka başvurusunu yaparken kötü niyetle hareket ettiğine hükmetmiştir.
Sonuç olarak, VIACOM tarafından yapılan hükümsüzlük talebi haklı bulunmuş ve marka sahibinin tescil talebini yaptığı anda kötü niyetle hareket etmiş olması nedeniyle marka hükümsüz kılınmıştır. Hükümsüzlük kararı 2 Ekim 2024 tarihini taşımaktadır ve bu yazının yazıldığı tarihte halen itiraza açıktır. Olası bir itiraz EUIPO Temyiz Kurulu tarafından incelenecektir. Marka sahibinin karara karşı itiraz edip etmeyeceğini gelecek günler gösterecektir, ancak hükümsüzlük kararına itiraz edilmese dahi, EUIPO İptal Biriminin kurgusal karakterlerin isimlerinin yetkisiz kişilerce tescil edilmesine ilişkin tespit ve yorumları ve en nihayetinde ulaştığı kötü niyetli tescil sonucu oldukça dikkat çekicidir.
Cansu ÇATMA BİLEN
Kasım 2024
DİPNOTLAR
[1] Viacom International Inc vs. Webtendances, SASU, Cancellation No C 64 100, 02/10/2024
[2] https://iprgezgini.org/2024/05/08/kotu-niyetle-yapilmis-marka-basvurularinin-degerlendirilmesine-iliskin-yol-haritasi-avrupa-birliginde-belirlendi/