Yürürlüğe girmiş ve uygulanmakta olan bir kanun hükmünün, 18.10.1982 tarihli ve 2709 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na (Anayasa) aykırı olup olmadığına ilişkin Anayasa Mahkemesi (AYM) tarafından yapılan inceleme, anayasa hukukunda “somut norm denetimi” olarak ifade edilmektedir.
Somut norm denetimi, Türk fikrî mülkiyet hukukunun aşina olduğu bir uygulamadır. Nitekim Kanun Hükmünde Kararnameler Dönemi’nde, mevzuatın çeşitli hükümlerine ilişkin somut norm denetimi yolu işletilmiştir. İncelemeye konu AYM kararı ise 22.12.2016 tarihli ve 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu’na (SMK) yönelik, bizim tespit edebildiğimiz, ilk somut norm denetimine ilişkindir.
Ankara 4. Fikrî ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi tarafından görülmekte olan; tecavüzün tespiti, önlenmesi ve durdurulması istemiyle açılan bir dava sırasında; marka, patent veya tasarım hakkı sahibinin, kendi hakkından daha önceki rüçhan veya başvuru tarihine sahip hak sahiplerinin açmış olduğu tecavüz davasında, sahip olduğu sınai mülkiyet hakkını savunma gerekçesi olarak ileri süremeyeceğine ilişkin SMK m.155 hükmünün; mülkiyet hakkı, hak arama hürriyeti, eşitlik ve hukuk devleti ilkeleri bağlamında Anayasa’ya aykırı olduğu iddiasıyla somut norm denetimi yolu işletilerek, anılan hükmün iptali için AYM’ye itirazda bulunulmuştur.
AYM; 20.05.2024 tarihli ve 32551 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 01.02.2024 tarihli ve E.2023/95, K.2024/34 sayılı kararı[1] ile, iptali talep edilen hükmün, mülkiyet hakkına, Anayasa m.13 hükmü kapsamında ölçülü bir sınırlama getirdiğini ve bu bağlamda hükmün Anayasa’ya uygun olduğunu belirtilerek, itirazın reddine oybirliğiyle karar vermiştir.
Anayasa m.152/4 hükmüne göre; AYM’nin, işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmî Gazete’de yayımlanmasından sonra on yıl geçmedikçe aynın kanun hükmünün Anayasa’ya aykırılığı iddiasıyla tekrar başvuruda bulunulması mümkün değildir. Bu hüküm kapsamında somut norm denetimi, iptali talep edilen normun varlığının devamı için hem büyük bir risk oluşturma hem de üst düzey bir koruma sağlama potansiyelini de bünyesinde barındırmaktadır. SMK m.155 hükmü bu denetimden, hakkında on yıl boyunca iptal talebinde bulunulamama gibi bir hukuki zırh elde ederek geçmiştir. Önceki tarihli hakların etkisi, yasa koyucu tarafından değişiklik yapılması ihtimali saklı kalmak üzere, en azından 20.05.2034 tarihine kadar Türk fikrî mülkiyet hukukunda varlığını sürdürecektir.
Osman Umut KARACA
Mayıs 2024
DİPNOT
[1] Karar için bkz., https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/05/20240520-17.pdf, (20.05.2024).